آشنایی با ساز بادی – برنجی کورنت cornet

موسیقی نو : ساز بادی برنجی کورنت در دسته‌ی سازهای ایروفون (هوا صدا) قرار می‌گیرد و بسیار شبیه به ترومپت است. فرق کورنت با ترومپت این است که لوله ترومپت (بجز در انتها) در همه طول مسیرش قطری یکسان دارد، در حالی‌که لوله کورنت از قسمت دهانی تا انتهای ساز به تدریج گشادتر می‌شود. همین تفاوت باعث صدای گرم و متفاوت کورنت با ترومپت می‌شود.

کورنت در واقع نوع کلیددار شیپور است و از قدیم در دسته‌های موسیقی نظامی مورد استفاده قرار گرفته است.

کورنت Bb، کورنت استاندارد در گروه‌های موسیقی سازهای برنجی است. محدوده زیر و بمی ساز کورنت، مشابه با ترومپت است. از نظر تعداد سازهای برنجی مورد استفاده در گروه‌های (باندهای) سازهای برنجی، کورنت یکی از پر تعداد ترین سازها است.

در اینگونه گروه‌ها تقریباً یک سوم از نوازندگان، کورنت می‌نوازند. یک باند کامل از سازهای برنجی نیز شامل کورنت سوپرانو، نوع کوچک‌تری از این ساز است که زیر و بمی آن در Eb تنظیم می‌شود.

کورنت یکی از سازهای برنجی دریچه‌دار  است که در دهه ۱۸۲۰، از cornet-de-poste سازی مشابه با یک هورن کوچک فرانسوی دایره‌ای است، پدید آمد. یکی از اولین سازندگان این ساز، در سال ۱۸۲۸ جین استه (Jean Asté) فرانسوی معروف به هالاری (Halary) بود. لوله این ساز به استثنای سه دریچه و دهانه آن مخروطی شکل است.

این ساز در گام B♭ ساخته شده است که صدای آن، یک نت بالاتر از صدای واقعی است. محدوده صدایی از E در زیر C وسط، تا صدای B♭ بالای آن کشیده شده است. گروه‌های موسیقی (باندها) سازهای برنجی همچنین یک کورنت سوپرانو E♭ با زیر و بمی بالاتر (pitched) به کار می‌گیرند. برخی کورنت‌های B♭ قدیمی‌تر برای استفاده در تئاترها ساخته شده‌اند که می‌توانند به گام A با چرخاندن یک دریچه چرخان تغییر کنند.

ساز بادی برنجی کورنت یکی از سازهای تکنوازی رایج است. بسیاری از نوازندگان چیره‌دست اولیه نوازندگان هورن بودند و کروک‌های مختلف (قطعات قابل جداشدن از لوله) برای تونالیته‌ها از (گام‌ها) یا مودهای مختلف استفاده می‌کردند. کروک‌های بلندتر زیر و بمی پایه را به E♭ کاهش داده و کیفیت تن تیره‌تری پدید می‌آوردند.

هرنان کوئنینگ (Hernan Koenig) و ایزاک لوی (Isaac Levy) من جمله تکنوازان معروف انگلیسی این ساز در قرن نوزدهم بودند. تا قرن بیستم احیاء و استفاده مجدد از ترومپت، کورنت را از ارکستر خارج کرد و مکرراً برای بخش‌های ترومپت همچنین بخش‌های کورنت اصلی مورد استفاده قرار داد که در ارکستر فرانسه از زمان هکتور بریولیز رایج بود.

استفاده از کورنت در باندهای جاز و رقص بر ترومپت مقدم بوده است. لوئیس آرمسترانگ در استفاده از این ساز در جز (Jazz) استادی چیره‌دست بود. ولی استفاده روزافزون از ترومپت از محبوبیت کورنت به عنوان ساز تکنوازی به جز در باندهای سازهای برنجی کاست.
شماری از سازهای دیگر نیز از کورنت به وجود آمدند که از مشخصه‌های کورنت و باگل (bugle) دریچه‌دار یا فلوگل‌هورن (flügelhorn) استفاده می‌کنند. این سازها شامل آلتورن (althorn) یا هورن تنور و باریتون هستند. نام این سازها همچنین برای سازهای برنجی با دامنه صدایی مشابه به کار می‌رود و از کشوری به کشور دیگر متفاوت است.

تاریخچه ساز کورنت (Cornet)

این ساز نمی‌توانست بدون تصحیح دریچه‌های پیستونی توسط نوازنده سیسیلی ابوا،  فردریک بلوهمل (Friedrich Blühmel) و هنریخ استولزل (Heinrich Stölzel) در اوایل قرن ۱۹ام ایجاد شود.

این دو سازنده ساز تقریباً  بطور هم‌زمان دریچه‌ها را اختراع کردند، اگرچه احتمال این می‌رود که بلوامل (یا بلومل) (Blühmel or Blümel ) مخترع این دریچه‌ها  و استولزل (Stölzel) سازنده یک ساز کاربردی باشد. آنها به مدت ده سال حق امتیاز این اختراع را در دست داشتند.

بعدها و مهمتر از همه فرانکویس پرنیت (François Périnet) در سال ۱۸۳۸ برای یک دریچه تصحیح شده، حق امتیاز یک اختراع را دریافت کرد که پایه و اساس تمام دریچه‌های پیستونی سازهای برنجی شد.

اولین نوازنده چیره‌دست جین باپتیست آربان (Jean-Baptiste Arban) بود که به طور گسترده کورنت را مطالعه کرد و روش آربان (Arban method) را در سال ۱۸۶۴ منتشر کرد. تا اوایل قرن بیستم ترومپت و کورنت هم‌زمان در گروه‌های موسیقی مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

مجموعه سمفونیک غالباً برای ترومپت و کورنت بخش‌های جداگانه‌ای دارد. با بهینه‌سازی هر دو ساز توسط سازندگان هر دو ساز، ظاهر و صدای دو ساز شبیه هم شد. در دوران مدرن کورنت در باندهای برنجی، باندهای کنسرت و در گروه‌های ارکسترال که نیاز به صدای دلپذیرتر (نرم‌تری) دارند، استفاده می‌شوند.

نام کورنت از کورنه (corne) به معنای هورن گرفته شده است که خود کلمه horn از کلمه لاتین cornus گرفته شده است. یک از سازهایی که به این دسته از سازها تعلق ندارد، ولی از خانواده Zink (که شامل سرپنت نیز است) به نام کورنتو (cornetto) خوانده می‌شود.

کورنو (cornu) رومی/اتروسکی (یا بطور ساده هورن) که جد زبانی این سازهاست. این ساز نیای پست هورن است که از آن کورنت پدید آمد، همانند یک باگل برای اعلام دستورات در میدان جنگ استفاده می‌شد.

ساختار ساز کورنت (Cornet)

کورنت کوچک‌ترین ساز در گروه‌های (باندهای) سازهای برنجی است. فضای داخلی (bore) لوله اصلی مخروطی شکل است که به تدریج از لوله دهانی (leadpipe ‌) تا قسمت ناقوس مانند انتهایی (bell) باز شده است.

تقریباً تمام کورنت‌ها دارای سه دریچه از نوع پیستونی هستند. این ساز با حلقه‌ها و اهرم‌هایی روی سومین و گاهی اوقات اولین اسلاید ولو (دریچه لغزنده) مجهز شده‌اند. این امر برای از میان بردن مشکلات زیر و بمی که در هر نوع طراحی ساز بادی طبیعی است،  صورت می‌پذیرد.

در هنگام نواختن، کورنت به صورت مستقیم بین لبها قرار گرفته، و ولوها (دریچه ها) به صورت عمودی یا کمی خمیده در سمت راست نوازنده قرار می‌گیرند. دست راست برای تنظیم و کار با دریچه‌ها و دست چپ ساز را نگه می‌دارد. اگر کورنت با مکانیزم‌های جبرانی مجهز شده باشد، معمولاً این مکانیزم‌ها با دست چپ بکار انداخته می‌شوند.

ساز بادی برنجی کورنت با اضافه کردن دریچه‌های اضافه به post horn در سال ۱۸۱۴ اختراع شد. دریچه‌ها اجازه نواختن ملودیک در تمام رجیستر کورنت را می‌دهند. برای استفاده از تکنولوژی جدید دریچه‌ها، ترومپت‌ها بسیار کندتر هستند به همین دلیل حتی صد سال بعد، بسیاری از آهنگسازان اغلب قطعات جداگانه برای ترومپت یا کورنت می‌نویسند.

با ترومپت پاساژهای فانفار مانند (fanfare) نواخته می‌شود در حالیکه کورنت بیشتر برای نواختن پاساژهای ملودیک استفاده می‌شود. ترومپت‌های مدرن دریچه‌هایی دارند که اجازه نواختن نت‌ها و انگشت‌گذاری مشابه با کورنت را می‌دهند.

کورنت ها و ترومپت ها در یک کلید شناخته شده (معمولاً کلید Bb) ساخته شده و در زیر و بمی مشابهی نواخته شده و تکنیک نواختن سازها تقریباً مشابه است. با این وجود، کورنت‌ها و ترومپت‌ها نمی‌توانند به جای یکدیگر استفاده شوند، چرا که این دو ساز رنگ صداهای مختلفی دارند.

همچنین مدل سوپرانو E♭  با وجود اینکه در دسترس است ولی معمولاً تنها در گروه سازهای برنجی دیده می‌شود. زیر و بمی آنها یک چهارم بالای Bb استاندارد تنظیم می‌شود.

برخلاف ترومپت که فضای داخلی آن تا قسمت ناقوس مانند، استوانه‌ای است، فضای داخلی لوله کورنت عمدتاً مخروطی است که در دهانه خیلی باریک شروع می‌شود و به تدریج تا قسمت ناقوس مانند عریض می‌شود.

کورنت ها به لطف اختراع سال ۱۹۱۳ کوتوریر (E. A. Couturier) می‌توانند به صورت پیوسته یک فضای داخلی مخروطی داشته باشد. تن گرم و دلنشین کورنت، عمدتاً به دلیل فضای داخلی مخروطی کورنت تولید می‌شود که می‌تواند از صدای نافذتر ترومپت متمایز شود.

همچنین فضای داخلی مخروطی کورنت این ساز را در هنگام نواختن پاساژهای سریع، خوش‌دست‌تر ساخته است ولی چندان اطمینانی از صحیح بودن زیر و بمی آن وجود ندارد. کورنت اغلب برای مبتدیان جوان ترجیح داده می‌شود چرا که با توجه به اینکه مرکز جرم آن به نوازنده نزدیکتر است، نگه داشتن آن نیز آسان‌تر است.

دهانه ساز بادی برنجی کورنت ساق کوتاه‌تر و باریک‌تری نسبت به ترومپت دارد، به طوریکه می‌تواند با قسمت دمنده دهانه کوچکتر کورنت جفت شود. یکی از انواع کورنت سنتی کوتاه که به عنوان Shepherd’s Crook نیز شناخته می‌شود.

این کورنت‌ها اغلب سازهایی با فضای داخلی بزرگ با صدایی غنی و دلنشین هستند. همچنین یک مدل کورنت بلند معمولاً با فضای داخلی کوچک‌تر و صدایی روشن‌تر وجود دارد که از نظر ظاهری به ترومپت شبیه‌تر است.

مدل Shepherd’s Crook توسط نوازندگان سنتی کورنت ترجیح داده می‌شود. کورنت بلند عموماً در گروه‌های کنسرت در آمریکا استفاده می‌شود ولی در گروه‌های سازهای برنجی و کنسرت بریتانیا کمتر استفاده شده است.

 

ساز کورنت و اکو کورنت

اکو کورنت یکی از انواع منسوخ شده کورنت است. اگرچه در سال ۲۰۱۵ میلادی توسط کمپانی ترایستار (Tristar) هند، نمونه‌هایی از آن ساخته و فروخته شد. اکو کورنت یک محفظه صداگیر (یا محفظه اکو) دارد که در کنار این ساز قرار داده شده و به عنوان بل دوم در هنگام فشردن دریچه چهارم عمل می‌کند.

بل دوم صدایی مشابه با صداگیر هارمون (Harmon mute) دارد و معمولاً برای نواختن جملات اکو استفاده می‌شود که نوازنده، صدای بل اول را با استفاده از محفظه اکو، تقلید و تکرار می‌کند.

طرز تولید صدا در ساز کورنت

محدوده صدایی ساز کورنت

زیر و بمی ساز بادی برنجی کورنت در بمول B تنظیم می شود و یک دامنه صدایی از F دیز ۳ (Fsharp3) تا C6 دارد. نوازندگان حرفه‌ای معمولاً محدوده صدایی را گسترش داده و نتهایی بیشتر از یک اکتاو بالاتر می‌نوازند.

همانند ترومپت و سایر سازهای بادی برنجی، در کورنت نیز صدا با به ارتعاش درآوردن ستون هوا در لوله های ساز در اثر ارتعاش لب‌ها روی دهانه ایجاد می‌شود. فرکانس ارتعاش ستون هوا می‌تواند با تغییر فشار لب‌ها و حفره، یا امبوچر (embouchere) تغییر کند.

همچنین تغییر شکل حفره دهانی با تغییر مکان زبان و در نتیجه افزایش یا کاهش سرعت هوا نیز می‌تواند سبب تغییر فرکانس ارتعاش ستون هوا شود. علاوه بر این، با اضافه کردن یک یا دو دریچه بیشتر، ستون هوا می‌تواند بلندتر شود. این امر منجر به پایین آوردن زیر و بمی می‌شود. زبان زنی دوبل یا سه گانه (Double and triple tonguing) نیز ممکن است.

بدون دریچه ها، نوازنده تنها می‌تواند یک سری هارمونیک از نت‌ها همانند نتهایی که با باگل (bugle) و سایر سازهای برنجی «طبیعی»، تولید کند. این نت‌ها روی بخش بزرگی از محدوده صدایی از هم فاصله دارند، که نواختن دیاتونیک و کروماتیک را به جز در رجیستر خیلی بالا، غیر ممکن می‌سازد. دریچه‌ها طول ستون مرتعش هوا را تغییر داده و امکان نواختن کروماتیک کورنت را می‌دهند.

رنگ صدا در ساز کورنت

رنگ تن ساز کورنت حد وسط و مابین صدای روشن یک ترومپت و تن سیاه و پیچیده یک فلوگل هورن (flügelhorn) است. ستون هوای نسبتاً کوتاه در داخل کورنت، به آن کنترل‌پذیری بالا و پاسخگویی قابل‌توجهی می‌بخشد.

آهنگسازان و تنظیم‌کنندگان سازهای برنجی گاهی اوقات کیفیت صدای کورنت را با مشخص کردن انواع مختلف صداگیرها اصلاح می‌کنند. صداگیر مستقیم (straight mute) و صداگیر فنجانی (cup mute) رایج‌ترین صداگیرها هستند.

صداگیر (mute) صدای ساز برنجی را به روشی خاص با توجه به نوع صداگیر مورد استفاده تغییر می‌دهد. صداگیر در ساز برنجی (ترومپت، ترومبون، هورن فرانسوی، هورن باریتون، ایوفونیوم، توبا و…) عموماً حجم صدا را کاهش و رنگ صدای ساز (کیفیت تونال) را تغییر می‌دهد.

تغییرات نامحسوس‌تر در رنگ صدا می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود: با نوشتن در رجیسترهای بالا یا پایین، تغییرات کلید یا گام، آموزش نوازنده برای نواختن به نحوی که قسمت ناقوس مانند (bell) نزدیک به استند (stand) قرار گیرد، استفاده از دینامیک ها، وجود یا عدم وجود ویبراتو (vibrato).

مقایسه ساز کورنت و ساز ترومپت

اگرچه طول لوله اصلی در کورنت و ترومپت یکسان است، نحوه لوله گذاری متفاوت است. لوله ترومپت مستقیم‌تر، با انحناها و لوپ‌های کمتر است. این امر سبب بلندتر شدن ساز از نظر فاصله واقعی بین لب‌های نوازنده و باز شدگی قسمت ناقوس‌مانند می‌شود.

ساختار ساز کورنت در مقایسه با ساز ترومپت

نه تنها طراحی لوله‌گذاری در کورنت پیچیده‌تر است، بلکه خود لوله باریک‌تر شده و فضای داخلی در بیشتر طولش به جای استوانه‌ای، مخروطی است. اگر چه قطر قسمت ناقوس‌مانند در حداکثر مقطع بازشدگی انتها، عموماً مشابه هستند (با توجه به سازنده و مدل سازها)، باز شدگی کورنت به صورت تدریجی‌تر به وجود می‌آید.

مقایسه با کیفیت صدا در ساز ترومپت

پیچیدگی لوله‌ها، همچنین فضای داخلی، روی صدای نهایی ساز تأثیر می‌گذارد. در هنگام مشاهده تن با استفاده از اسیلوسکوپ یا وسیله مشابه، تن ترومپت نسبت به تن کورنت واضح‌تر (نزدیکتر به منحنی سینوسی خالص) است. همچنین فراتر رفتن صدای ترومپت نسبت به کورنت هنگامیکه صدا به یک اوج ناگهانی اعوجاج می‌کند، راحت‌تر است.

فراتر رفتن ساز بادی برنجی کورنت (اگرچه امکان‌پذیر است) به دلیل اینکه صدا در کورنت پیچیده‌تر و مبهم‌تر است، ولی سخت‌تر است. صدای کورنت ملایم‌تر و گرم‌تر از ساز ترومپت است. نوازندگان ساز ترومپت به ندرت ویبراتو را می‌نوازند، در حالیکه این تکنیک مکرراً توسط نوازندگان کورنت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
گروه‌های بزرگتر معمولاً شامل یک کورنت سوپرانوی Eb هستند. زیر و بمی این ساز روی یک فاصله یک چهارم بالاتر از کورنت Bb تنظیم می‌شود. این نوع کورنت صدایی روشن‌تر نسبت به کورنت معمولی دارد و می‌تواند بالای تمام صداهای گروه، توتی (tutti)، شنیده شود. برخی نوازندگان از پیکولو ترومپت‌ها به جای سوپرانو ترومپت استفاده می‌کنند.

این نوع کورنت، به عنوان کورنتی که نواختن آن سخت است در نظر گرفته می‌شود، بخشی از این امر به دلیل کیفیت ساخت قسمت‌های مختلف این ساز است. تقریباً همواره تنها یک سوپرانو کورنت در یک گروه موسیقی است و نوازندگان سوپرانو به عنوان متخصص در این زمینه شناخته می‌شوند.

اگرچه این ساز کیفیت‌های آسان‌نوازی یکسانی با کورنت Bb دارد و عموماً توسط یک نوازنده ماهر نواخته می‌شود، اما سوپرانو کورنت، به ندرت به عنوان یک ساز تکنوازی شناخته می‌شود.

طبقه‌بندی سازهای برنجی

گروه‌های سازهای برنجی به طور کامل متشکل از سازهای برنجی (به جز بخش پرکاشن) هستند. کورنت ساز ملودیک رهبر (leading melodic) در این گروه‌ها است و به جای این ساز از ترومپت‌ها هرگز استفاده نمی‌شوند. گروه موسیقی متشکل از تقریباً سی نوازنده شامل کورنت‌های Bb و کورنت‌های Eb (سوپرانو کورنت) است.

در انگلستان، گروه‌هایی همانند بسون (Besson) و بوسی و هاوک (Boosey and Hawkes) متخصص این نوع سازها برای گروه‌های سازهای برنجی هستند. در آمریکا، سازندگان قرن نوزدهم همانند Graves و Company، Hall، Quinby، E.G. Wright و کارخانه ساخت ساز بوستون، سازهایی برای این نوع گروه‌ها می ساختند.

گروه‌های کنسرت

ساز بادی برنجی کورنت مورد استفاده در گروه‌های موسیقی سبک بریتانیایی، قطعات گروه‌های کنسرت آمریکایی، بویژه قطعاتی که قبل از سال ۱۹۶۰ نوشته یا نقل می‌شوند؛ اغلب قطعات متمایز، جداگانه‌ای برای ترومپت‌ها و کورنت‌ها ارائه می‌دهند.

با این حال، قطعات کورنت به ندرت در قطعات اخیر آمریکایی استفاده می‌شوند و کورنت‌ها در گروه‌های مدرن آمریکایی با ترومپت جایگزین می‌شوند. این اختلاف ناچیز در استفاده از سازها، ناشی از سنت دیرپای استفاده از کورنت در گروه‌های کنسرت بریتانیایی در گروه‌های نظامی به عنوان بالاترین (زیرترین) صدا است.

معمولاً چهار تا شش کورنت Bb در گروه موسیقیایی انگلیسی وجود دارد ولی هیچ ساز Eb دیده نمی‌شود چرا که این نقش توسط کلارینت Eb بازی می‌شود.

ارکستر فانفار (Fanfare)

ارکستر فانفار (Fanfare) تنها در هلند، بلژیک، فرانسه و لیتوانی دیده می‌شود و خانواده کاملی از سازهای ساکس هورن را در بر می‌گیرد. سازهای استاندارد شامل کورنت (Cornet) و ترومپت هستند؛ با این وجود در دهه‌های اخیر کورنت به میزان زیادی با ترومپت جایگزین شده است.

سبک جز (Jazz)

در گروه‌های موسیقی سبک جز قدیم، کورنت بر ترومپت ترجیح داده می‌شد ولی از دوره سوینگ (swing) به بعد، این ساز به میزان زیادی با ترومپت با صدای بلندتر و صدای نافذتر جایگزین شده است.

علاوه بر این کورنت به میزان زیادی از گروه‌های موسیقی بزرگ حذف شد چرا که صدای سازهای بلندتر و خشن‌تر طرفداران بیشتری پیدا کرد بویژه از زمان پیدایش بی‌پاپ (یکی از سبک‌های جز) در دوره پس از جنگ جهانی دوم.

پیشگام افسانه‌ای در موسیقی جز بادی بولدون (Buddy Boldon) کورنت می‌نواخت و لوئیس آرمسترانگ (Louis Armstrong) با کورنت فعالیت هنری خود را شروع کرد، ولی بعدها با ترومپت ادامه داد.

نوازندگان کورنت همانند بابر مایلی (Bubber Miley) و رکس استیوارت (Rex Stewart) به میزان زیادی در ارکستر دوک الینگتون سهم داشتند. سایر نوازندگان کورنت اثرگذار در سبک موسیقی جز (Jazz) عبارتند از کینگ اولیور (King Oliver)، بیکس بیدربک (Bix Beiderbecke)، روبی براف (Ruby Braff) و نت آدرلی (Nat Adderley).