آشنایی با ساز بادی – چوبی کلارینت یا قره نی

موسیقی نو: ساز بادی چوبی کلارینت  یا قره نی یکی از سازهای قمیشی و عضوی از خانواده ساز های فلوت، ابوا و باسون(فاگوت) است که انواع حرفه‌ای‌اش معمولاً از چوب سیاه آفریقایی ساخته می‌شود. کلارینت آخرین سازی است که در ارکستر سمفونی (در نیمه دوم قرن هیجدهم) مورد استفاده قرار گرفت و به کسی که این ساز را می‌نوازد، کلارینتیست گفته می‌شود.

قره نی توانایی تولید فاصله‌های موسیقی شرقی (ربع پرده) را دارد. قره نی یکی از ساز های مصری به شمار می آید و در ماه محرم در ایران مخصوصا در استان اردبیل بیشتر استفاده می شود.

کلارینت در زبان آلمانی: کلارینته در بی (Klarinette in B)، در زبان ایتالیایی: کلارینتو در سی بمول (clarinetto in si bemolle) و در زبان فرانسوی: کلارینته در سی بمول (clarinette en si bémol) نامیده می‌شود.

کلارینت در Bb یک ساز بادی چوبی سوپرانو و متدوالترین ساز مورد استفاده در خانواده کلارینت است. در ارکستر، کلارینت‌ها در A وC همانند یک کلارینت کوچک (در Eb یا D)، باست هورن (basset horn) در F و باس کلارینت در Bb مورد استفاده قرار می گیرند.

در رسته‌های نظامی و گروه‌های سازهای بادی، کلارینت مهمترین ساز بادی چوبی است. در این بندها (گروه‌ها) کلارینت‌های بالا (با صدای زیر) در F و Ab نیز نواخته می شوند. در آمریکا ارکسترهایی تنها متشکل از کلارینت‌ها، نیز وجود دارند که کلارینت آلتو (در Eb) و کلارینت کنترباس (در Bb)، سازهای متداول در این نوع گروه‌ها را همراهی میکند.

تاریخچه

کلمه کلارینت ممکن است همراه کلمه فرانسوی کلارینته (clarinette) وارد زبان انگلیسی شده باشد. با این حال به نظر می‌رسد ریشه‌های حقیقی این کلمه در میان نام‌های مختلف ترومپت‌هایی که در دوره‌های رنسانس و باروک استفاده می‌شد یافت شود.

عموماً معتقدند که یوهان کریستوف دنر، کلارینت را در آلمان در حوالی سال ۱۷۰۰ با اضافه کردن قطعه ای به ساز به نام «شالوماو» اختراع کرده‌است. در طول زمان نیز، کلیدها و صفحه‌هایی اضافه شدند تا صدا و نواختن ساز را بهبود بخشند.
کلارینت انواع زیادی دارد که روی‌هم آن‌ها را «خانواده کلارینت» می‌خوانند. معمولاً منظور از کلارینت نوع سوپرانوی آن است. کلارینت نشان داد که یک ساز انعطاف‌پذیر استثنائی است و همان‌طور که می‌توان در خانه در سبک کلاسیک با آن نواخت در گروه‌های کنسرت، گروه‌های نظامی و جاز نیز به همان خوبی به کار می‌رود.

در دوران مدرن ، رایج ترین کلارینت کلارینت B است. با این حال ، کلارینت در A ، با نیمه نیمه پایین تر ، مرتباً در موسیقی ارکستری ، مجلسی و تکنوازی استفاده می شود. یک کلارینت نواز ارکستری باید دارای کلارینت A و B باشد زیرا رپرتوار به طور مساوی بین این دو تقسیم می شود. از اواسط قرن نوزدهم ، کلارینت باس (امروزه به طور مداوم در B ♭ اما با کلیدهای اضافی برای گسترش رجیستر تا C3 کم نوشته شده) به یک افزودنی ضروری برای ارکستر تبدیل شده است. خانواده کلارینت از BBB ♭ octo-contrabass (بسیار نادر) تا کلارینت A ♭ piccolo متغیر است. کلارینت یک ساز فوق العاده انعطاف پذیر است که در رپرتوار کلاسیک مانند گروههای نظامی ، گروههای راهپیمایی ، کلزمر ، جاز و سبکهای دیگر استفاده می شود.

دودمان کلارینت

ریشه ساز بادی چوبی کلارینت یا قره نی در سازهای تک نی یا لوله های شاخدار اولیه در یونان باستان ، مصر باستان ، خاورمیانه و اروپا از قرون وسطی مانند آلبوگ ، آلبوکا و کلارینت دوگانه است.

کلارینت مدرن از یک ساز باروک به نام chalumeau ایجاد شد. این ساز شبیه دستگاه ضبط بود ، اما دارای دهانه تک نی و سوراخ استوانه ای بود. فاقد کلید ثبتی ، عمدتا در رجیستر اصلی خود با محدوده محدود حدود یک و نیم اکتاو پخش می شد. دارای هشت سوراخ انگشت ، مانند دستگاه ضبط ، و دو کلید برای دو نت بلند آن بود. در این زمان ، بر خلاف روش مدرن ، نی در تماس با لب بالا قرار می گرفت.

در اواخر قرن ۱۸ ، کالومو با تبدیل یکی از کلیدهای آن به کلید ثبت برای تولید اولین کلارینت تغییر کرد. این پیشرفت معمولاً به سازنده آلمانی یوهان کریستوف دنر نسبت داده می شود ، اگرچه برخی معتقدند پسر او یعقوب دنر مخترع بوده است. این ساز در رجیستر میانی با صدای بلند و تند به خوبی می نواخت ، بنابراین نام کلارینتو به معنی “ترومپت کوچک” (از کلارینو + -etto) به آن داده شد. کلارینتهای اولیه در رجیستر پایین صدای خوبی بازی نداشتند ، بنابراین نوازندگان برای نت های پایینی به نواختن چالومو ادامه می دادند.

با بهبود کلارینت ها ، کالومو مورد استفاده قرار نگرفت و این نت ها به نام ثبت کالومو معروف شدند. کلارینت های اصلی دنر دارای دو کلید بودند و می توانستند مقیاس رنگی را پخش کنند ، اما سازندگان مختلف کلیدهای بیشتری را برای تنظیم بهتر ، انگشت نگاری راحت تر و برد کمی بیشتر اضافه کردند. کلارینت کلاسیک روز موتزارت معمولاً دارای هشت سوراخ انگشت و پنج کلید بود.

کلارینت ها به زودی در ارکسترها پذیرفته شدند. مدلهای بعدی رنگ ملایم تری نسبت به نمونه های اصلی داشتند. موتزارت (درگذشت ۱۷۹۱) صدای کلارینت را دوست داشت (او لحن آن را از نظر کیفیت نزدیک ترین به صدای انسان می دانست) و قطعات متعددی برای این ساز نوشت. و تا زمان بتهوون (حدود ۱۸۰۰-۱۸۲۰) ، کلارینت یک ساز استاندارد در ارکستر بود.

پدها

پیشرفت مهم بعدی در تاریخ کلارینت ، اختراع پد مدرن بود.

از آنجا که کلارینتهای اولیه از پد نمدی برای پوشاندن حفره های نت استفاده می کردند ، هوا را نشت کردند. این مورد نیاز داشت که حفره های پوشیده شده از پد به حداقل برسد و تعداد نت هایی که کلارینت می تواند با صدای خوب پخش کند را محدود می کند. در سال ۱۸۱۲ ، ایوان مولر ، کلارینتیست و مخترع آلمانی متولد بالتیک ، نوع جدیدی از پد را ایجاد کرد که با چرم یا مثانه ماهی پوشانده شده بود. هوا محکم نبود و به سازندگان اجازه داد تعداد سوراخ های پوشیده شده از پد را افزایش دهند. مولر نوع جدیدی از کلارینت را با هفت سوراخ انگشت و سیزده کلید طراحی کرد. این به ساز اجازه می دهد تا با سهولت تقریباً برابر در هر کلید بنوازد. در طول قرن نوزدهم ، سازندگان پیشرفت های زیادی در کلارینت مولر مانند سیستم آلبرت و سیستم بارمن انجام دادند که همگی از طرح اولیه یکسانی برخوردار بودند. سازهای مدرن همچنین ممکن است دارای چوب پنبه یا پد مصنوعی باشند.

ویژگی‌ها

کلارینت یک قمیش، یک مجرای استوانه‌ای و یک سوراخ تقریباً استوانه ای دارد و از دسته سازهای انتقالی محسوب می‌شود.

مجرای استوانه‌ای مسئول صدای خاص کلارینت است که می‌تواند بین سه بازه صدایی با نام‌های «شالوماو»، «کلاریون» و «آلتیسیمو» تغییر کند. کیفیت صدا با توجه به نوازنده، آهنگ، ساز و قمیش می‌تواند به صورت وسیعی تغییر کند. تفاوت در سازها و عایق‌سازی آن‌ها باعث شد از اواخر قرن ۱۸، چندین مدرسه مختلف نواختن تأسیس گردند. کلارینت بیشترین محدوده صدایی را در بین سازهای بادی رایج دارد.

برخی از ویژگی‌های کلارینت (قره نی):

• این ساز جز سازهای انتقالی می‌باشد.
• نت این ساز را با کلید سل می‌نویسند.

برخی از کلارینت‌های رایج:

• کلارینت دو : انتقالی نمی‌باشد.
• کلارینت سی بمل (رایج‌ترین نوع کلارینت): یک فاصلهٔ دوم بزرگ بم تر از نت نوشته شده صدا می‌دهد.
• کلارینت لا: یک فاصلهٔ سوم کوچک بم تر از نت نوشته شده صدا می‌دهد.
• کلارینت می‌بمل (کلارینت کوچک): یک فاصلهٔ سوم کوچک زیرتر از نت نوشته شده صدا می‌دهد.

ساختار

ساز بادی چوبی کلارینت یا قره نی از پنج بخش تشکیل شده است: دهانه منقاری شکل همراه با یک زبانه تک، میله توخالی بشکه‌ای شکل(سرپیچ)، قطعه‌ای از لوله که همانند یک بشکه برجسته است، قطعه بالایی (بخش دست چپ)، قطعه پایینی (بخش دست راست) و قطعه بل (ناقوس مانند) قیفی شکل (یا شیپوری). تغییرات کم در کوک کلی، می‌تواند با استفاده از قطعات بشکه‌ای شکل با طول مختلف انجام شود.

به ویژه keywork پیچیده است چرا که کلارینت روی فاصله یک دوازدهم overblow می‌کند که کامپس پایه را تا نوزده نیم نت(نیم پرده) گسترش می‌دهد. سایر سازهای بادی چوبی به اکتاو (دوازده نیم نت) Overblow  می‌کند.

 

صدا در کلارینت یا قره نی

سوراخ استوانه ای در درجه اول وظیفه طبع متمایز کلارینت را بر عهده دارد که بین سه رجیستر اصلی آن ، معروف به کالومو ، کلاریون و آلتیسیمو متغیر است. کیفیت تن با کلارینت ، موسیقی ، ساز ، دهان و نی می تواند بسیار متفاوت باشد. تفاوت در سازها و انزوا جغرافیایی کلارنتیست ها باعث شد که از آخرین قسمت قرن ۱۸ به بعد چندین مکتب مختلف بازی توسعه یابد. برجسته ترین آنها سنت های آلمانی/وینی و مکتب فرانسوی بود. مورد دوم بر روی نوازندگان کلارینت کنسرواتوار پاریس متمرکز بود. گسترش موسیقی ضبط شده ، نمونه هایی از سبک های مختلف نوازندگی را در دسترس قرار داده است. کلارینتیست مدرن دارای پالت متنوعی از ویژگی های لحن “قابل قبول” برای انتخاب است.

کلارینت های A و B تقریباً دارای یک سوراخ هستند و از یک دهان یکسان استفاده می کنند. کلارینت نوازان ارکستری که از سازهای A و B a در یک کنسرت استفاده می کردند ، می توانستند از دهانه یکسان (و اغلب از یک بشکه) استفاده کنند (به “کاربرد” در زیر مراجعه کنید). A و B quality دارای کیفیت صدایی تقریباً یکسانی هستند ، اگرچه A معمولاً صدای کمی گرم تری دارد. لحن کلارینت E روشن تر است و حتی از طریق بافت های بلند گروه ارکستر یا کنسرت نیز قابل شنیدن است. کلارینت باس دارای صدای عمیق و ملایم است ، در حالی که کلارینت آلتو از نظر لحن شبیه به باس است (هرچند نه به اندازه تیره).

دامنه یا وسعت صدا

کلارینتها دارای بیشترین طیف وسیعی از بادهای چوبی معمولی هستند. سازماندهی کلیدی پیچیده ای که این امر را ممکن می سازد ، می تواند قابلیت پخش برخی از قطعات را ناخوشایند کند. قسمت پایینی محدوده نوشتاری کلارینت با کار کلیدی روی هر ساز مشخص می شود ، طرح های کلیدی استاندارد برای کار با کلید E اجازه می دهد تا کلارینت B معمولی کم باشد. پایین ترین سطح کنسرت به جابجایی ساز مورد نظر بستگی دارد. اسمی بالاترین نت از کلارینت B یک نیم نت بالاتر از بالاترین نت یک ابوئه است اما این بستگی به نحوه تنظیم و مهارت بازیکن دارد. از آنجا که کلارینت دارای طیف وسیعی از نت ها است ، پایین ترین نت از کلارینت B به طور قابل توجهی عمیق تر (یک ششم جزئی یا عمده) نسبت به پایین ترین نت از ابوئه است.

تقریباً همه ساز های بادی چوبی کلارینت یا قره نی های سوپرانو و پیکولو دارای کلیدهای کلیدی هستند که آنها را قادر می سازد که E را در زیر C متوسط ​​به عنوان پایین ترین نت نوشتاری خود بنوازند (با نویسه علمی که با D3 بر روی کلارینت سوپرانو یا C4 ، یعنی وسط C کنسرت ، در کلارینت پیکولو صدا می زند) ، هر چند برخی کلارینتهای B تا ۳ E پایین می آیند تا بتوانند با محدوده کلارینت A مطابقت داشته باشند. در کلارینت B -soprano ، سطح کنسرت با پایین ترین نت D3 است ، یک لحن کامل پایین تر از صدای نوشته شده. اکثر کلارینتهای آلتو و باس دارای یک کلید اضافی هستند که اجازه می دهد E ​​♭ ۳ (نوشته شده) باشد. کلارینت های باس مدرن با کیفیت حرفه ای عموماً دارای کلیدهای اضافی برای نوشتن C3 هستند. در میان اعضای خانواده کلارینت که کمتر با آنها برخورد می شود ، کلارینت های ضد آلتو و کنترباس ممکن است کلید نوشتن E ♭ ۳ ، D3 یا C3 را داشته باشند. کلارینت باس و بوق عموماً به C3 پایین می روند.

تعیین انتهای بالای محدوده کلارینت دشوار است ، زیرا بسیاری از نوازندگان پیشرفته می توانند نت هایی بسیار بالاتر از بالاترین نت هایی که معمولاً در کتابهای روش یافت می شود تولید کنند. G6 معمولاً بالاترین نت است که کلارنتیست ها در رپرتوار کلاسیک با آن برخورد می کنند. C بالاتر از آن (C7 یعنی استراحت بر روی دفتر کل پنجم در بالای ستون سه تایی) توسط نوازندگان پیشرفته قابل دستیابی است و در بسیاری از نمودارهای انگشت گذاری نشان داده می شود  و انگشت نگاری ها به اندازه A7 وجود دارد.

جنس کلارینت

بدنه ساز بادی چوبی کلارینت یا قره نی از مواد مختلفی از جمله چوب ، پلاستیک ، لاستیک سخت ، فلز ، رزین و عاج ساخته شده است. اکثریت قریب به اتفاق کلارینت هایی که توسط متخصصان مورد استفاده قرار می گیرد از چوب سخت آفریقایی ، mpingo (Blackwood آفریقایی) یا گرنادیل ، به ندرت (به دلیل کاهش منابع) چوب رزو هندوراس و حتی گاهی از cocobolo ساخته می شوند. در گذشته از چوب های دیگر ، به ویژه شمشاد ، استفاده می شده است.

اکثر کلارینت های ارزان قیمت از رزین پلاستیکی مانند ABS ساخته شده اند. Resonite نام تجاری سلمر برای نوع پلاستیک آن است. کلارینت های فلزی سوپرانو در اوایل قرن بیستم تا زمانی که ابزارهای پلاستیکی آنها را جایگزین کردند ، محبوب بودند. هنوز از ساختار فلزی برای بدنه برخی از کلارینتهای ضد آلتو و کنترباس و گردن و زنگ تقریباً کلارنتهای آلتو و بزرگتر استفاده می شود. عاج برای چند کلارینت قرن هجدهم استفاده می شد ، اما تمایل به ترک خوردن دارد و شکل خود را به خوبی حفظ نمی کند.

کلارینت های گرین لاین بوفه کرامپون از ترکیبی از پودر چوب گرانادیلا و فیبر کربن ساخته شده است. چنین کلارینتهایی نسبت به سازهای چوبی کمتر تحت تأثیر رطوبت و تغییرات دما قرار می گیرند اما سنگین تر هستند. لاستیک سخت مانند ابونیت از دهه ۱۸۶۰ برای کلارینت استفاده می شود ، اگرچه تعداد کمی کلارنت مدرن از آن ساخته شده است.

طراحان کلارینت Alastair Hanson و Tom Ridenour طرفداران قوی لاستیک سخت هستند. شرکت کلارینت Hanson کلارینت ها را با استفاده از یک ترکیب گرانادیلا تقویت شده با ابونیت تولید می کند ، که به عنوان گرانادیلا BTR (تقویت شده با بیترمال) شناخته می شود. این ماده همچنین تحت تأثیر رطوبت قرار نمی گیرد و وزن آن برابر با کلارینت چوبی است.

عموماً دهانه دهان از لاستیک سخت ساخته می شود ، اگرچه برخی از دهانه های ارزان قیمت ممکن است از پلاستیک ساخته شوند. از مواد دیگری مانند کریستال/شیشه ، چوب ، عاج و فلز نیز استفاده شده است. بستها اغلب از فلز ساخته شده و از نیکل ، نقره یا طلا اندود شده اند. مواد دیگر شامل سیم ، مش سیم ، پلاستیک ، ناگاهید ، نخ یا چرم است.

قمیش یا نی (reed)

کلارینت از یک نی ساخته شده از عصاره Arundo donax ، نوعی چمن استفاده می کند. نی ها همچنین ممکن است از مواد مصنوعی تولید شوند. لیگاتور نی را به دهانه محکم می کند. وقتی هوا از طریق دهانه بین نی و دهانه رو به رو دمیده می شود ، نی ارتعاش می کند و صدای کلارینت را تولید می کند.

اندازه گیری های اولیه نی به شرح زیر است: نوک ، عرض ۱۲ میلی متر (۰٫۴۷ اینچ). دراز ، ۱۵ میلی متر (۰٫۵۹ اینچ) طول (فاصله از محل تماس نی با دهانه تا نوک) ؛ فاصله ، ۱ میلی متر (۰٫۰۳۹ اینچ) (فاصله بین قسمت زیرین نوک نی و دهانه دهان).

اکثر کلارنتیست ها نی های ساخته شده را می خرند ، اگرچه بسیاری از آنها نی ها را تنظیم می کنند و برخی نی های خود را از “خالی” های عصا تهیه می کنند. نی ها دارای درجه سختی متفاوتی هستند که عموماً در مقیاسی از یک (نرم) تا پنج (سخت) نشان داده می شوند. این سیستم شماره گذاری استاندارد نیست – نی ها با تعداد مشابه اغلب در سختی در تولیدکنندگان و مدلها متفاوت هستند. ویژگی های نی و دهان با هم کار می کنند تا سهولت بازی ، ثبات ارتفاع و ویژگی های لحن را تعیین کنند.

 انواع کلارینت‌ های مدرن

پیکولو کلارینت در Ab (سی و پنج سانتیمتر)؛‌

سوپرانینو کلارینت (کلارینتهای کوچک): کلارینت در Eb (چهل و نه سانتیمتر)، کلارینت در D (پنجاه و دو سانتیمتر)؛

سوپرانو کلارینت: کلارینت در C (پنجاه و هفت سانتیمتر)، کلارینت در Bb (شصت و شش سانتیمتر)، کلارینت در A (هفتاد و یک سانتیمتر)؛‌

آلتو کلارینت در Eb (نود و پنج سانتی‌متر)؛

باست هورن درF‌ (صد و هفت سانتی‌متر)؛‌

باس کلارینت در Bb (صد و سی و پنج سانتی‌متر)؛

کنترباس کلارینت در Bb (دویست و شصت و پنج سانتی‌متر)؛

ساز کلارینت و دو شکل متداول برای این ساز

امروزه دو سیستم در این ساز، مورد استفاده قرار می‌گیرد: سیستم آلمانی یا اوهلر (Oehler) و سیستم فرانسوی یا اصطلاحاً بوهمی (Boehm) که در فرانسه، انگلستان و آمریکا رواج دارد.

اصطلاح سیستم بوهمی تا اندازه‌ای گمراه کننده است، از آنجا که keywork انقلابی که بوهم برای فلوت اختراع کرده بود، برای این ساز مورد استفاده قرار گرفت، ولی به ندرت کلید حلقه‌ای مورد استفاده قرار می‌گرفت. در حقیقت استفاده از مکانیزم بوهم روی کلارینت غیر ممکن بود دلیل این امر ساده است چرا که محدوده  صدای اصلی این ساز بزرگتر از فلوت بود: فلوت به اکتاو، کلارینت به فاصله دوازدهم (اکتاو+یک فاصله پنجم) overblow می‌کند.

کلارینت یا قره نی در موسیقی کلاسیک

در موسیقی کلاسیک، کلارینت، جزئی از سازهای ارکستر استاندارد و گروه‌های کنسرت می‌شوند. ارکستر به‌طور عمده دو نوازنده کلارینت را شامل می‌شود که دو قسمت مجزا را بنوازند. قسمت نوازندگان کلارینت در دهه‌های آخر قرن ۱۹، با به‌کارگیری سه کلارینت به‌طور معمول بزرگتر شد. در قرن ۲۰، آهنگسازانی مانند ایگور استراوینسکی، ریشارد اشتراوس، گوستاو مالر و الیویه مسیان نوازندگان کلارینت را با به‌کارگیری کلارینت‌های مختلف در کارهایشان به نه نفر نیز رساندند.

کلارینت یا قره نی در جاز

ساز بادی چوبی کلارینت یا قره نی اصالتاً یک ساز مرکزی در جاز بوده که با نوازندگان نیو ارلئان در دهه ۱۹۱۰ آغاز شد و به عنوان یک ساز برجستهٔ موسیقی جاز در دوره گروه بزرگ تا دهه ۱۹۴۰ باقی ماند. سیدنی بشی، آلفونسه پیکو، لری شیلدز، جیمی نوونه و جانی دادز، نوازندگان آمریکایی این ساز در موسیقی جاز بودند. سوپرانوی سی بمل رایج‌ترین ساز کلارینت بود، اما تعداد معدودی از نوازندگان جاز از قبیل لوییس نلسون دلیسله و آلکاید نونز سوپرانوی دو را ترجیح می‌دادند. دوک الینگتون که از دهه ۱۹۲۰ تا دهه ۱۹۷۰، به صورت حرفه‌ای فعالیت می‌کرد، از کلارینت به عنوان ساز اصلی در کارهای خود استفاده می‌کرد.

با افول شهرت گروه بزرگ در اواخر دهه ۱۹۴۰، جایگاه دائمی کلارینت در جاز کمرنگ شد.