موسیقی نو – پایگاه خبری تحلیلی

موسیقی نو: ابوا، این ساز جزو ساز های بادی چوبی دو زبانه است. صدای جالب و تا حدی تو دماغی آن از بهترین رنگ های صوتی ارکستر است و به همین علت یکی از مطلوب ترین سازهای سلو محسوب می شود. خصوصا ملودی هایی که جوهره محلی(فولکلوریک) دارند. ابوا و ساز بزرگتر هم خانواده آن کُر آنگله cor anglais  هر دو صدایی زیبا، شیرین، فراموش ناشدنی تولید می‌کنند. گاهی اوقات صدای این ساز در تکنوازی به عنوان صدایی معنوی (pastoral) توصیف می‌شود. این امر به این دلیل است که این ساز از سازهای دارای زبانه که در موسیقی فولکلور یا توسط چوپانان در هزاران سال مورد استفاده قرار گرفته است. ابواهای مدرن به خوبی با تمامی انواع سازهای ارکسترال ترکیب می‌شود و به صورت شگفت انگیزی چابکagile هستند.

ابوا و کر آنگله (یا هورن انگلیسی) سازهای بادی چوبی دو زبانه دارای منفذ(bore‌) مخروطی شکل هستند. سایر انواع ابوا عبارتند از  Oboe d’Amore و  Hecklephone. ابوا در حدود ۴۰۰ سال است که در ارکسترها مورد استفاده قرار می‌گیرد و جزء سازهای پابرجا در ارکستر است.  ابوا زیر و بمی (pitch) کمی پائین‌تر نسبت فلوت دارد و به همین دلیل در محدوده صدایی آلتو (alto) در قسمت سازهای بادی طبقه‌بندی می‌شود. cor anglais نسبت به ابوا بزرگتر و دارای زیر و بمی پائین‌تر است و اغلب به دلیل تن صدای طنین‌دارتر و غمگینش متمایز است.

ابوا خانواده‌ای از سازهای بادی دارای زبانه دوبل است. معمول‌ترین نوع ابوا در بازه صدایی زیر یا سوپرانو است. ابواها معمولاً از چوب ساخته شده‌اند، ولی ابواهایی ساخته شده از مواد مصنوعی نیز وجود دارند. یک ابوای سوپرانو تقریباً ۶۵ سانتی متر (۲۵٫۵ اینچ) طول دارد، دارای کلیدهای فلزی، یک سوراخ مخروطی (conical bore) و یک flared bell است. با دمیدن هوا در داخل زبانه و ارتعاش ستون هوا سبب ایجاد صدا می شود. تن متمایز ابوا متنوع است و به عنوان bright توصیف می شود. هنگامیکه کلمه ابوا به تنهایی استفاده می شود، منظور عموماً، سازی استاندارد برای تولید صدای زیر به جای سایر سازهای این خانواده همانند cor anglais  (English Horn) یا ابوای  d’amoreاست. در انگلستان قبل از سال ۱۷۷۰ ساز استاندارد ابوا  hautbois یا hoboy یا French hoboy نامیده می‌شد. کلمه oboe از کلمه ایتالیایی oboe در سال ۱۷۷۰ وارد زبان انگلیسی شد. نوازنده ساز ابوا، ابوئیست (oboist) یا بطور ساده نوازنده ابوا نامیده می‌شود.

امروزه ابوا عموماً در کنسرت‌ها، ارکستر، چمبر میوزیک (chamber music)، موسیقی فیلم، برخی از ژانرهای موسیقی فولک و به عنوان یک ساز تک مورد استفاده قرار می‌گیرد و گاهی اوقات در موسیقی جز (Jazz)، موسیقی راک (rock)، موسیقی پاپ و موسیقی popular شنیده می‌شود.

تاریخچه ساز ابوا

سابقه ی تاریخی این ساز به عصر باستانی یونان و ساز آئولوس ( Aulos) و همچنین تمدن مصر و ایران و چین و عرب می رسد. از قرن ۱۴ دگرگونی در این ساز آغاز شد.در قرن ۱۷ از سورنای سوپرانو ( ملودی نواز ) و ساز های مشابه آن، ساز تکامل یافته اُبوا به وجود آمده.
احتمالا اولین اُبوا توسط خانواده ی هوتتره ساخته و توسط موزیسین های دربار لویی ۱۴ نواخته شده اند. این اُبواها سه قسمت با اندازه  محاسبه شده دقیق و همچنین ۶ سوراخ انگشت گذاری داشتند. در طول قرن ۱۸ اُبوا در اندازه های مختلف به ارکستر راه یافت که اُبوا دآمور و هورن انگلیسی هنوز هم در ارکستر مورد استفاده است. در قرن ۱۹ مهمترین تکامل درساختمان ابوا نصب کلید های مختلف در آن بود. سازندگان آلمانی تا حدودی از مکانیسم ساده استفاده کردند در صورتی که فرانسه از مکانیسم سختی استفاده کردند.

اگرچه استفاده اولیه از ابوا به صورت ارکسترال در سال ۱۶۵۷ در فرانسه بود ولی از چندین قرن قبل از آن نیز انواع مختلفی از این ساز وجود داشت. تاریخدانان معتقدند اولین ساز شبیه ابوا در حدود ۲۸۰۰ سال قبل از میلاد مسیح وجود داشته که در مراسم‌های ترحیم سلطنتی که در نقاشی‌های کهن دیده می‌شود و انواع پیچیده‌تر ابواهای اولیه به هند به دوازده تا هفده قرن قبل از میلاد بر می‌گردد. در آنجا نوازندگان از سازی دو زبانه به نام otto ولی بدون هر سوراخی استفاده می‌کردند. انواع مختلفی از این ساز نیز در آسیا، مصر، یونان و رم یافته شده است.  اگرچه تاریخچه این سازها نیز به عقب باز می‌گردد، اعتقاد بر این است که نزدیکترین ساز کهن به ابوا ساز shawn از قرون وسطی است. Shawn (از ساز آسیایی zurna بوجود آمده است) این ساز از چوب ساخته شده و دارای یک شکل مخروطی با یک bell گشاد است. این ساز دارای طول‌های مختلف و همچنین دارای یک سوراخ برای جای‌گذاری زبانه دوبل یا یک بوکال (bocal) برای قرارگیری زبانه روی آن است. بوکال یک قطعه فلزی کمی زاویه‌دار است که در انتها با چوب پنبه پوشانده شده است و در داخل ساز وارد می شود.

با گذشت زمان، نوازندگان نیاز به سازهایی با محدوده صدایی گسترده‌تر و کنترل بیشتر روی زیر و بمی‌ها داشتند. در قرن هفدهم، اولین ابوا باروک (به نام hautbois به معنای high wood) در فرانسه ساخته شد که برای سرگرمی خانواده سلطنتی فرانسه مورد استفاده قرار می‌گرفت. این ساز از چوب شمشاد (boxwood) ساخته و دارای سوراخ‌های متعدد ولی تنها دو یا سه کلید (key) بود و خیلی سریع در کشورهای زیادی محبوب شد.

ویژگیهای ظاهری ابوا

• زبانه

از یک تکه نی تراشیده شده که به یک لوله فلزی یا یک محفظ لوله ای شکل وصل شده تشکیل شده است . به این ترتیب که اول تیغه نی را میبرند و پس از تراش دادن ، روی یکدیگر قرار میدهند و بوسیله نخ چند لا درون مفتول محکم می کنند. انتهای آنها را قطع میکنند و انتهای شکاف را بازمیگذارند انتهای فوقانی زبانه بوسیله چاقو به دقت تراشیده میشود تا هنگامی که نوازنده مینوازد دو تیغه به راحتی مرتعش شوند.

• کلید اکتاو بالا

این کلید کنترل بالاترین نتها را بر عهده دارد و بوسیله انگشت نشانه چپ گرفته میشود.

• کلید های انگشت کوچک

کلید هایی که برای انگشتان کوچک قرار داده شده ، در سازهای بادی چوبی بسیار مهم هستند .
با فشار دادن این کلیدها یک دریچه که در پاین ترین قسمت ساز قرار دارد و دور از دسترس است باز یا بسته میشود.

• کلیدها

در ابوا چهار کلید تعبیه شده است .
هر ردیف کلیدهای فلزیاز ترتیب یچیده ای برخوردارند که وزن ساز را به صورت شگفت آوری سنگین کرده همچنین دارای تعدادی کلید است که باز هستند و تنها حلقه ای فلزی دور سوراخ آن قرار دارد.

کرانگله یا هورن انگلیسی نوعی ابوا است که یک پنجم زیر تر از ابوای کنسرت است.
این ساز نه انگلیسی است و نه هورن این نام هورن زاویه دار است و چون سر ساز خم شدگی دارد به این نام خوانده می شده است.
لوله آن بلند تر از ابواست و به یک انتهای باد کرده با زنگوله گلابی شکل خم میشود .
زبانه آن در یک چوبپنبه فرو رفته است که به خاطر راحتی نوازدنده خم شده است.

ساختار ساز

بدنه این ساز از سه بخش تشکیل شده است:

• دهانی
• تنه
• انتهای ناقوس

طول آن حدود ۶۰ سانتی متر و انتهای تحتانی آن ناقوسی شکل و کمی گشادتر از لوله اصلی است.

قسمت دهانی، دارای دو زبانه متصل به یکدیگر از جنس نی است که انتهای قسمت بالایی آن ها کمی آزاد بوده که سبب ارتعاش و تولید صدا می شود.
متغیر ترین قسمت ابوا، زبانه (قمیش) آن است که در بالای لوله قرار دارد; باید به گونه ای باشد که بتواند صدا را در تمامی وسعت ساز کنترل کند. همچنین به علت تاثیر تغییر درجه حرارت و تغییرات جوی بر روی آن، زبانه باید همیشه مرطوب نگه داشته شود.

انواع ساز ابوا

ابواها به اشکال مختلف در سرتاسر جهان پیدا میشوند. این سازها معمولا شامل یک لوله مخروطی شکل همراه با زبانه مضاعف هستند. صدای نافذ و تیز این ساز برای استفاده در فضای باز کاملا مناسب است. نام برخی از سازهای مشابه ابوا عبارتند از : شیپور انگلیسی، شینای، سورنا، شام، شیپور کرام، آلگایتا، سوآنا و هیچیریکی.

از انواع ساز ابوا می توان به سازی به نام ابوا دآمور، کرآنگله و هکل فون (ابوا باریتون) اشاره کرد.

دآمور

این نوع ساز به دلیل صدای یک فاصله ی سوم کوچک بم تر از ابوای معمولی از دسته سازهای انتقالی است.

کرآنگله

ساز آلتو خانواده ی ابوا است که لوله مخروطی شکل و دو زبانه دارد و لوله و قمیش آن کمی بزرگ تر است. میدان صدای آن نسبت به ابوا یک پنجم بم تر است. این ساز نیز مثل ابوا دآمور جز سازهای انتقالی به شمار می رود. صدا دهی این ساز یک اکتاو از نت نویسی آن پایین تر است.

هکل فون (ابوا باریتون)

این ساز در سال ۱۹۰۵ میلادی توسط (ویلهلم هکل) آلمانی ساخته شد. ابوا دارای صدایی عمیق و نافذ است که صدای واقعی آن یک اکتاو بم‌تر از نت نویسی آن است. این ساز از نظر انگشت گذاری و سایر تکنیک ها شبیه به ابوا معمولی است.

بوکال و ساز

یک لوله با خمیدگی کم با یک چوب پنبه که به عنوان دهانه سازهای بادی چوبی خاصی عمل می‌کند. در بسیاری از موارد در خانواده سازهای ابوا، زبانه روی بوکال قرار می‌گیرد.

ابوا و سازهای مشابه

ابواها به اشکال مختلف در سرتاسر جهان پیدا میشوند. این سازها معمولا شامل یک لوله مخروطی شکل همراه با زبانه مضاعف هستند. صدای نافذ و تیز این ساز برای استفاده در فضای باز کاملا مناسب است. نام برخی از سازهای مشابه ابوا عبارتند از : شیپور انگلیسی ، شینای ، سورنا ، شام ، شیپور کرام ، آلگایتا ، سوآنا و هیچیریکی .

مراحل تکامل ساز

اولین ابوای باروک در اواخر سدهٔ ۱۷ در فرانسه ظهور کرد که برای سرگرمی خانواده سلطنتی فرانسه مورد استفاده قرار می‌گرفت. این ساز از چوب شمشاد (boxwood)  ساخته و دارای سوراخ‌های متعدد ولی تنها دو یا سه کلید (key) بود و خیلی سریع در کشورهای زیادی محبوب شد.

در این زمان ابوای oboe da caccia (hunting oboe) نیز بوجود آمد. این ساز دارای بدنه‌ای خمیده و در بسیاری از کانتات‌ها (cantatas) و masses  باخ بکار گرفته شده بود. این ساز عمدتاً در دوره باروک مورد استفاده قرار گرفت و سازهای بعدی جای این ساز غیرمعمول را گرفت که ساخت آنها آسان نبود.

ابواهای اولیه از سازی به نام شاوْم گرفته شده ‌است. شاوْم سازی بود که در دوره‌های قرون وسطی و رنسانس بسیار مورد استفاده قرار می‌گرفت.
نواختن ابوا سخت‌تر از نواختن سازهای بادی دیگر مانند فلوت و کلارینت است و مهارت زیادی لازم دارد.
یوهان سباستیان باخ، ولفگانگ آمادئوس موتسارت، و ریچارد اشتراوس از آهنگ‌سازانی هستند که برای ابوا کنسرتو نوشته‌اند.
یوسف لطیف اولین نوازنده‌ای بود که در موسیقی جاز تک‌نوازی ابوا اجرا کرد (سال ۱۹۶۳).
اُبوا از سه قسمت : دهانی ، تنه و انتهای ناقوس متشکل شده است.
طول آن حدود ۶۰ سانتی متر و انتهای تحتانی آن ناقوسی شکل و کمی گشادتر از لوله اصلی است.
متغیر ترین قسمت اُبوا ، زبانه ( قمیش ) آن است که در بالای لوله قرار دارد.
قمیش باید به گونه ای باشد که بتواند در تمام وسعت ساز صدا را کنترل کند و باید همیشه مرطوب باشد،زیرا تغییر درجه حرارت و تغیرات شرایط جوی ، بر آن اثر دارد.