در سلسله مطالب زندگینامه ای، خلاصه ای از زندگی هنری استادان موسیقی که در هفته اول مهر، دیده به جهان گشوده اند را منتشر می کنیم
موسیقی نو: حمیدرضا ولیان؛
«نه می‌خواهم محقق باشم، نه پژوهشگر و یا سخنران؛ تنها می‌خواهم نوازنده‌ای باشم که ارتباط برقرار می‌کند. من نوازنده‌ی ساده‌ای هستم که می‌خواهم ساز بزنم، با موسیقی زندگی کنم و اگر کسی دوست داشت به وی درس بدهم. با ویولون یاحقی، پیانوی محجوبی و صدای بنان در آسمان‌ها بوده‌ام …»
این عبارات توصیف مختصری است از زبان «مجید کیانی» از خودش. سید عبدالمجید کیانی هندی در ۱ مهر ۱۳۲۰، در شهر تهران، متولد شد در حالی که تهران در تلاطم تحولات سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی بود. کیانی که از مدرسان و نوازندگان صاحب سبک و چیره دست سنتور است یکی از چهره های ماندگار ایران است.
فراگیری و انتقال شیوه قدما
او ردیف سنتور «ابوالحسن صبا» و قطعات «علینقی وزیری» و «روح‌الله خالقی» را به مدت چهارسال در «هنرستان آزاد موسیقی ملی» فراگرفت. سپس در دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران قسمتی از ردیف میرزاعبدالله را نزد داریوش صفوت و نورعلی خان برومند آموخت و برای مدت چهار سال دیگر نزد برومند بقیه ردیف میرزاعبدالله و همچنین شیوه سنتورنوازی حبیب سماعی را فراگرفت.
پس از آن مدت ۲ سال نزد عبدالله دوامی برای آموختن ردیف آوازی و همچنین چگونگی اجرای موسیقی ایرانی تحصیل کرد. سپس مدت ۳ سال در «دانشگاه سوربن پاریس» نزد تران و انکه و ادیت وبر در رشته اتنوموزیکولوژی تحصیل نمود. او در سال ۱۳۵۸ درست در زمانی که بیشتر هنرمندان موسیقی به دلیل تنگناهای ایجاد شده در فضای بعد از انقلاب از کشور خارج می‌شدند و در حالی که از سوی دولت فرانسه اقامت و بورس تحصیلی دریافت کرده بود همراه با اعضای خانواده اش به ایران بازگشت و تا کنون در ایران مانده‌است.
هنرمندی متمایز از هم عصران خود
استاد مجید کیانی ، در زمره مدرسان و نوازندگان پر کار و تلاشی است که علاوه بر انتشار آلبوم های موسیقی در انتشار آثار مکتوب موسیقی نیز همت بسیاری کرد و آنچه در سینه پیشینیان و اساتید بود و وی آنها را آموخت به زیور طبع آراست تا دوام و مانایی یابد. آشنایی او با شیوه آموزش قدما معروف به « سینه به سینه » و از سوی دیگر شناخت علمی و تئوریک از موسیقی و نت نویسی زمینه موثری برای اتقان و اسنتاد آثار مکتوب و روایت گری اش از موسیقی ایران باشد.
شاید بتوان استاد مجید کیانی را با بیش از ۲۰ اثرفاخر مکتوب و حدود ۱۵۰ مقاله‌ی پژوهشی، علمی و حدود ۲۰۰ اجرا، دهها آلبوم و اجرای رادیویی از سایر هنرمندان هم عصرش متمایز دید. کتاب او با عنوان «شناخت هنر موسیقی» : سماع ردیف، شامل ۱۸ دفتر در سی و پنجمین دوره کتاب سال، به عنوان شایسته تقدیر برگزیده شد.
ادب و احترام در مقابل سنتور
او در شیوه آموزش نیز سبک خود را دارد و شاگردان مکتبش را با منش اخلاقی و حرفه ای خاصی آموزش می دهد. به گفته شاگردانش استاد مجید کیانی تاثیر از پیشینیان دارد، اما دارای عناصر شخصی در نوازندگی نیز هست. ابتدا عنصر صدادهی است، سنتور او کار اصفهان است و حبیب سماعی نیز با آن زده است. کیانی از مضراب‌های سرسخت قدیمی استفاده می‌کند، مضراب‌ها لنگر و نوسان ندارند و سر مضراب‌ها فاقد پوشش است. کیانی مضراب را با نوک انگشتان می‌گیرد و از حلقه‌ی مضراب بیرون نمی‌آید. کیانی برای نشستن مقابل ساز نیز آموزه های خودش را دارد و طرز قرارگیری بدن در برابر ساز را نشسته روی دو زانو اعلام و آنرا نوعی ادب محسوب می کند.
تشبیه نوازندگی سنتور به خط نستعلیق
استاد مجید کیانی بر اساس جملات ردیفی اجرا می‌کند و قطعات و مضراب‌های خاص حبیب را می‌نوازد. کیانی تکنیک نوازندگی را به نستعلیق تشبیه می‌کند، چرا که در آن قوت و ضعف با هم جریان دارند و هیچ دو قدرتی یک نیست.
من نوازنده‌ی ساده‌ای هستم…
استاد مجید کیانی در مراسم بزرگداشتی که فرهنگستان هنر برگزار کرد درباره خودش چنین گفت: « من نوازنده‌ی ساده‌ای هستم که می‌خواهم سازم را بزنم، با موسیقی زندگی کنم و اگر کسی دوست داشت به وی درس بدهم. با ویولون یاحقی، پیانوی محجوبی و صدای بنان در آسمان‌ها بوده‌ام و با تحقیق به‌منظور آموختن موسیقی علمی به هنرستان رفتم که دوامی، محمود کریمی، معروفی، شهناز، پایور و تهرانی در آن بودند. رییس هنرستان، امیر جاهد، خود شاعر و ترانه‌سرای ماهری بود، من بعضی روزها ۱۲ تا ۱۴ ساعت تمرین می‌کردم و بالاخره کنسرت دادم و هیچ مشکلی نداشتم. مشکل من از زمانی شروع شد که به دانشگاه رفتم و باید ردیف می‌زدیم، تا اینکه روزی بر حسب اتفاق توسط مرادی، یکی از دوستانم که در رادیو نیز کار می‌کرد، صفحه‌ای از حبیب را شنیدم و فهمیدم گمشده‌ام را یافته‌ام.»
کیانی ادامه داد: «من در یک هفته این آهنگ را آوانویسی کردم و یاد گرفتم، این کار ۱۵ سال طول کشید و فهمیدم از راه تقلید نمی‌توان موسیقی را یاد گرفت، بلکه طی سال‌ها که کار می‌کنی به تجاربی دست می‌یابی که مانند آن تقلید نیست.»
او گفت: « صفحه‌های قدیمی خیلی گوش می‌کردم و به دنیایی متعلق به دو نسل قبل از خودم رفتم و دیگر نمی‌توانستم با مردم هم نسل خودم ارتباط برقرار کنم، به همین دلیل تنها قبل از کنسرت صحبت می‌کردم.»
کیانی با تاکید بر اینکه نه می‌خواهم محقق، نه پژوهشگر و یا سخنران باشم، من تنها می‌خواهم نوازنده‌ای باشم که ارتباط برقرار می‌کند، افزود: « اگر هر کاری در زمینه‌ی تحقیق و پژوهش کرده‌ام، نتیجه‌ی آن انتقادهایی است که به موسیقی من وارد بوده و هست و همواره از آن استقبال می‌کنم چراکه انسان فکر می‌کند، شک می‌کند و اگر درست باشد می‌پذیرد، وگرنه ایمانش قوی‌تر می‌شود.»
او از چاوش به‌عنوان ابتکار لطفی نام برد و گفت: او از من خواست تا به درس دادن بپردازم و در آنجا بود که تمام احساس‌های موسیقی‌ام را با هنرجویان در میان می‌گذاشتم.
وی افزود: در مکتب خانه‌ی میرزاعبدالله هنرجویان زیادی داشتم و هنرمندان بزرگ امروز در همان گروه‌های عارف و شیدا و … بوده‌اند.
کیانی به نوشتن کتاب «هفت دستگاه» اشاره کرد و گفت: نگارش این کتاب ۱۰ سال طول کشید که هشت سال آن در جنگ بود و به‌خاطر می‌آورم یکی از صفحه‌ها بود که با هر خطی که می‌کشیدم یک موشک به تهران می‌خورد.
وی افزود: من با خطی فرضی موسیقی تخدیری، کاذب و شیرین نوازی را از ردیف و خشک‌نوازی جدا کردم. یکی می‌گفت شمع سوخته، دیگری می‌گفت شمع روشن، یکی می‌گفت دل شکسته، دیگری می‌گفت دل خجسته، حتا گوشه‌ی مویه و غم‌انگیز می‌تواند حماسه باشد و در اجراهای قدیمی اصلا غم‌انگیز نبوده‌اند.
کیانی تصریح کرد: برعکس آن چیزی که فکر می‌کنیم موسیقی واقعه کربلا غم‌انگیز است، می‌فهمیم سرورانگیز و سرشار از شادی درونی است و این فرضیه‌هایی که با پژوهش علمی به دست آورده بودم و تنها «فرضیه» بودند ولی فردی در جایی از اصطلاحات من به اشتباه نام برد و بسیاری هستند که اکنون نام مرا به بدی می‌برند.
وی افزود: من اگر می‌خواستم اساتید موسیقی ایرانی را زیر سوال ببرم در کتابم می‌نوشتم، جرا باید یک منتقد برداشت نادرست از کتاب مرا به عنوان عقیده‌ی من بگوید؟
کیانی گفت: موسیقی از نظر من انواع مختلفی دارد وهمه‌شان چون موسیقی هستند، زیبایند، برخی افسرده می‌کنند، بعضی انرژی می‌دهند و برخی تعادل را برقرار می‌کنند. موسیقی مثل غذاست و باید تحقیق کنیم چه موسیقی با ما سازگار است، اگر موسیقی پاپ مرا کوک می‌کند، پس موسیقی خوب است مهم این است که شخص با ذایقه‌اش موسیقی را دریابد و اگر ردیف مرا شارژ می‌کند آنرا بشنوم و پیشنهاد می‌کنم هر کس از موسیقی من لذت می‌برد آنرا گوش کند.
از جمله کارهای ماندنی مجید کیانی به همنوازی او با «محمدرضا لطفی» و «داریوش فرهنگ‌فر» و نیز آلبوم ترجیع‌بند با آواز رامبد صدیف می‌توان اشاره کرد که این اثر دومی از جمله آثار ماندگار در تاریخ موسیقی آوازی و بداهه‌نوازی و بداهه‌خوانی ایران به شمار می‌رود.
کتاب ها و آلبوم‌ها
مبانی نظری موسیقی ایران
کتاب ستاره عشق (داستان)
کتاب چگونگی پژوهش در موسیقی ایران آلبوم هفت دستگاه موسیقی ایران (ردیف میرزاعبدالله، تنظیم برای سنتور)(صوتی)
آلبوم هفت دستگاه موسیقی ایران (ردیف میرزاعبدالله، تنظیم برای سنتور)(DVD تصویری)
ضربی‌های حبیب سماعی گذری در شیوه سنتور نوازی حبیب سماعی
آثار حبیب سماعی
شناخت موسیقی ۱ و ۲ و ۳ شناخت موسیقی ۱: نوا (نگرشی برغم در موسیقی ایران) (برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران) ۲- سید حسین طاهرزاده ۳- حبیب سماعی، بررسی ۳ شیوه هنر تکنوازی، (نوار و کتاب)
سنتور (تکنوازی سنتور از مجموعه خسروانی) ایران (تکنوازی سنتور از مجموعه خسروانی)
کنسرت بارسلونا و تاراگونا (همراه با ضرب شهرام کیانی) (تصویری)
تورونتو (تکنوازی سنتور در شور، سه گاه و راست پنجگاه) کنسرت سفارت ایتالیا در تهران ۱۳۶۰ – تکنوازی سنتور در راست پنجگاه و بیات اصفهان – صدابردار: مجید درخشانی ،آلبوم نقش سکوت در موسیقی دستگاهی (شماره ۱ از مجموعه شناخت هنر موسیقی ایرانی شامل یک آلبوم تصویری، یک آلبوم صوتی، و یک کتاب الکترونیک)نگرشی بر غم در موسیقی ایرانی (نوا) شماره ۲ از مجموعه شناخت هنر موسیقی ایرانی شامل یک آلبوم تصویری، یک آلبوم صوتی، و یک کتاب الکترونیکآلبوم هفت مثنوی (شماره ۳ از مجموعه شناخت هنر موسیقی ایرانی شامل یک آلبوم تصویری، یک آلبوم صوتی، و یک کتاب الکترونیک) چهار عنصر طبیعت در موسیقی (شماره ۴ از مجموعه شناخت هنر موسیقی ایرانی شامل یک آلبوم تصویری، یک آلبوم صوتی، و یک کتاب الکترونیک) بررسی سه شیوه هنر تکتوازی (شماره ۵ از مجموعه شناخت هنر موسیقی ایرانی شامل یک آلبوم تصویری، یک آلبوم صوتی، و یک کتاب الکترونیک) آلبوم خیام و موسیقی (شماره ۶ از مجموعه شناخت هنر موسیقی ایرانی شامل یک آلبوم تصویری، یک آلبوم صوتی، و یک کتاب الکترونیک) آلبوم طبیعت در هنر موسیقی (شماره ۷ از مجموعه شناخت هنر موسیقی ایرانی شامل یک آلبوم تصویری، یک آلبوم صوتی، و یک کتاب الکترونیک) آلبوم بررسی وزن در موسیقی ایرانی (شماره ۸ از مجموعه شناخت هنر موسیقی ایرانی شامل یک آلبوم تصویری، یک آلبوم صوتی، و یک کتاب الکترونیک) آلبوم جایگاه معنوی در هنر موسیقی ایران (شماره ۹ از مجموعه شناخت هنر موسیقی ایرانی شامل یک آلبوم تصویری، یک آلبوم صوتی، و یک کتاب الکترونیک) آموزش سنتور – روش ردیف نوازی – دستگاه شور ردیف میرزا عبدالله (نسخه جدید همراه با دی وی دی تصویری)
.
درود بر هنرمند بزرگوار و بی وصف؛ استاد مجید کیانی که جلوه ای از عشق الهی ست. استاد کیانی جان ماست.