آن چه قربانی می‌شود اثر موسیقایی و شعر و ترانه با کیفیت است

موسیقی نو: بردیا صدرنوری نوازنده و پژوهشگر موسیقی کشورمان که چندی پیش کتاب «طرح جامع موسیقی کشور» را منتشر کرده بود، در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن اشاره به موضوع مهم توجه به تولید محتوا در جریان مدیریت دولتی حوزه موسیقی کشور و انتقاداتی که در این زمینه طی سال‌های گذشته در جهت تنزل محتوای شعر و ترانه‌های به کار گرفته در آثار موسیقایی مطرح شده، توضیح داد: در ابتدا باید پذیرفت که این گونه اشعار، ترانه‌ها و آهنگ‌ها مخاطبان خاص خود را به ویژه در میان جوانان دارد و صرف وجود آن به عنوان گونه‌ای از شعر و موسیقی دارای اشکال نیست. در همه دنیا هم، گونه‌های مختلف شعر و ترانه شنیده می‌شود. اما در این چارچوب اشکال کار در فراگیری و گستردگی این آثار است که آن هم دربرگیرنده نکات مهمی است.

وی گفت: متاسفانه این که در برخی موارد در همین فضا و عرصه، اشعار دیگری که اصیل و وزین هستند، اعم از اشعار قدما و معاصران، با دست‌انداز اخذ مجوز مواجه می‌شوند. پس این شائبه ایجاد می‌شود که انگار هر چه شعر بی‌محتواتر و همه فهم باشد، اولویت دارد. در حالی که ما باید به این نکته واقف باشیم که موسیقی ایرانی و شعر ایرانی، موسیقی و شعر تفکر است. یعنی شنونده و خواننده‌اش را به تفکر وامی‌دارد. اما بسیاری از موسیقی‌ها و ترانه‌های تولیدی امروزی، مصرف روزانه دارد که ظاهراً باید اینگونه باشد. به هر ترتیب امروزه یک عارضه کلی، تولیدات فرهنگی و هنری را در کشور ما فرا گرفته است. انگار هدف اصلی، تولید محتوای هنری خوب و کیفی نیست. بلکه هدف اصلی این است که ساعات برنامه‌ها به با هر کیفیتی پر شود یا مخاطب به برنامه‌های هنری تولیدی برون مرزی توجه نکند. وقتی هدف این شد، سعی می‌کنیم کپی برنامه‌های تولید شده در خارج از کشور به ویژه برنامه‌هایی که مخاطب ایرانی دارد را با هر کیفیتی تولید و به خورد مخاطب داخلی دهیم. چیزی که در بسیار از برنامه‌های صدا و سیما یا برنامه‌های تولیدی در فضای مجازی هم دیده می‌شود.

متاسفانه می‌بینیم که برای سرعت بخشی به کار و کاستن از هزینه‌ها، آن چه قربانی می‌شود اصل موضوع یعنی خلق اثر موسیقایی و شعر و ترانه با کیفیت است. به عبارتی برخی تصور می‌کنند، وقتی که در این فضای آشفته هر چه را می‌توان به خورد مردم به ویژه نسل جدید داد چرا باید خرج اضافه برای تولید یک اثر هنری انجام شود. صدرنوری افزود: شما اگر به موسیقی و شعر بسیاری از آهنگ‌ها و کلیپ‌های آنها توجه کنید می‌بینید که فقط شکل و شمایل خواننده و همراهانش روی صحنه اجرا با تولیدات خارج از کشور متفاوت است و بعضی وقت‌ها حتی نمی‌توان داخلی یا خارجی بودن آن را تشخیص داد. واقعاً علت این مشکلات چیست؟ باید گفت شعر و ترانه هم مانند موسیقی و بسیاری موضوعات دیگر فرهنگی و هنری در کشور و یا حتی سایر موضوعات اجتماعی و اقتصادی، متولی و پاسخگوی واحد ندارد و باری به هر جهتی پیش می‌رود. برای همین، هر کس گناه را بر گردن دیگری می‌اندازد.

مدیر برگزاری جشنواره موسیقی «نوای خرم» تصریح کرد: در قوانین و مقررات، دفتر موسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی سیاستگذاری‌های کلان حوزه موسیقی کشور است و برای آن وظایف ستادی، هدایتی و حمایتی مهمی برشمرده شده است. اما به واقع، این نهاد، در ظاهر متولی رسمی این موضوع است آن‌ هم برای مواقعی که به دنبال مقصر هستند و می‌خواهند همه مشکلات را بر سر نهادی خراب کنند پای دفتر موسیقی به میان می‌آید. برخورد منفعلانه دفتر موسیقی در برخی ادوار و مواقع هم مزید بر علت است. اما بهتر از من می‌دانید که نهادها و اشخاص متعدد مرتبط و غیرمرتبط در این امر موسیقی مداخله می‌کنند و یا به صورت موازی به ایفای نقش می‌پردازند و پاسخگو هم نیستند. مثال بارز آن، تولیدات مرکز موسیقی صدا و سیما است که خارج از چارچوب نظارتی دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت می‌کنند و ناشر بسیاری از همین نوع آهنگ‌ها در سطح ملی هستند و آنها را به گوش مخاطبان می‌رسانند و نقش عمده در تنزل ذایقه شنیداری مردم دارند.

این نوازنده و آهنگساز موسیقی ایرانی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: واقعیت این است که دفتر موسیقی از آن جهت عنوان «دفتر» دارد که بر طبق ضوابط و مقررات اداری کشور در آن صرفاً کار اداری و روتین اداری انجام نمی‌شود در حالیه ضرورت دارد تا این مجموعه در انجام کارهای فکری و برنامه‌ای هم دارای وزن بالایی باید باشد. اما متاسفانه در ادوار مختلف، عملاً کمتر به این بخش پرداخته شده است که آن‌هم علل خود را دارد که در مقوله این بحث نمی گنجد. به طور مثال از وظایف دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌توان به، «ارائه راهکارهای واقع بینانه برای شیوه تعامل با فرهنگ موسیقایی غیر ایرانی …» یا «تلاش برای پالایش ذوق زیبایی شناسی و سلیقه موسیقایی عامه در جهت درک و استقبال از موسیقی‌های سنتی و کلاسیک» اشاره کرد. ولی عملاً در این حوزه‌ها فعالیتی دیده نمی‌شود و شاید انجام شده اما اطلاع رسانی درستی نشده است. حتی متاسفانه دیده می‌شود که در بسیاری موارد موسیقی غیر ایرانی را با کمی دستکاری و گذاشتن شعر فارسی آن‌هم از نوع اشعار دم دستی بر روی آن به عنوان موسیقی پاپ ایرانی به مخاطبان عرضه می‌کنند.

صدر نوری با اشاره به دیگر نکاتی که دفتر موسیقی وزارت ارشاد می‌تواند در دولت جدید روی آن تمرکز بیشتری داشته باشد، توضیح داد: نکته مهم دیگر، تلاش برای ارزان‌تر در آوردن یک محصول هنری توسط تهیه کنندگان یا هنرمندان و تسریع در امر تولید است. شاعر و ترانه سرایی علاوه بر ذوق و قریحه الهی، نیازمند دانش و علم و یک امر تخصصی است. بدیهی است که برای به دست آوردن شعر و ترانه خوب باید به اهل فن آن مراجعه کرد و بهایش را هم پرداخت. اما متاسفانه می‌بینیم که برای سرعت بخشی به کار و کاستن از هزینه‌ها، آن چه قربانی می‌شود اصل موضوع یعنی خلق اثر موسیقایی و شعر و ترانه با کیفیت است. به عبارتی برخی تصور می‌کنند، وقتی که در این فضای آشفته هر چه را می‌توان به خورد مردم به ویژه نسل جدید داد چرا باید خرج اضافه برای تولید یک اثر هنری انجام شود. و ماجرا همین می‌شود که نسلی ذائقه و سلیقه هنری شان تحت تاثیر چند دهه بی برنامگی یا برنامه ریزی غلط و مخرب، به شدت نزول کرده است. پس لازم است که دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت جدید روی این موضوع مهم و حیاتی برنامه اجرایی داشته باشد.