موسیقی نو – پایگاه خبری تحلیلی آشنایی با ساز گیتار بیس

کد مطلب : 4103
تاریخ انتشار : 1400/08/08

آشنایی با ساز گیتار بیس – باس / سازی با نوای الکتریکی

گیتار باس یا گیتار بیس (الکتریک بیس یا بطور ساده بیس) سازی زهی است که عمدتاً با انگشتان و انگشت شست با پلاک کردن، با کف دست زدن، پاپینگ، زدن، ضربات آهسته و پیوسته زدن یا زدن با یک زخمه اغلب پیک نواخته می‌شود.

موسیقی نو؛ ساز گیتار باس – بیس از نظر ظاهری و ساختار مشابه با گیتار الکتریک است ولی دسته و میزان‌بندی آن بلندتر و دارای چهار تا شش سیم یا دسته سیم است. تاکنون رایج‌ترین گیتار بیس، بیس چهار سیمه است که معمولاً همانند بیس دوبل کوک می‌شود، زیر و بمی یک اکتاو پائین‌تر از چهار سیم با پائین‌ترین زیر و بمی (E, A, D و G). گیتار بیس یک ساز انتقالی است چرا که آن در کلید باس یک اکتاو بالاتر از صدایش نت‌بندی شده است (در دوبل بیس هم به همین شکل است) تا به این ترتیب از خطوط لجر اضافه جلوگیری شود. همانند گیتار الکتریک، گیتار بیس دارای پیک‌آژهایی است و به تقویت‌کننده (آمپلی فایر) و اسپیکر وصل می‌شوند یا به سیستم PA که به یک واحد DI برای اجراهای زنده وصل می‌شوند.

از دهه ۱۹۶۰ گیتاربیس تا اندازه زیادی جایگزین دوبل‌بیس به عنوان ساز بیس در بخش ریتم شد. در حالیکه انواع خطوط بیس از یک سبک موسیقی تا سبک دیگر بطور گسترده متفاوت هستند، نوازنده بیس معمولاً نقش مشابهی دارد: به هم پیوستن پیشرفت اکورد و پایه گذاری بیت. بسیاری از سبک‌های موسیقی شامل گیتار بیس، شامل راک، هوی متال، پاپ، پانک، راک، کانتری، رگه، گاسپل، بلوز، سمفونیک راک و جز نیز گیتار بیس استفاده می‌شود.

تاریخچه ساز گیتار باس – بیس ؛

تاریخچه‌ی گیتار باس الکتریک به سال ۱۹۳۵ بر می‌گردد که شرکت آئودی ووکس (Audiovox) مدل ۷۳۶ باس فیدل خود را تولید کرد. مدل ۷۳۶ با داشتن فرت روی گردن ساز، از کنترباس (دوبل باس) سنتی متمایز شد. این کار داشتن اینتونیشن را بسیار ساده‌تر ساخت و باعث شد که امکان نوازندگی این ساز برای مجموعه‌ی وسیع‌تری از نوازندگان قابل دسترسی باشد.

همانطور که می‌دانیم گیتار باس (گیتار بیس)، اولین بار توسط شرکت تولید کننده‌ی ساز الکترونیکی Fender در سال ۱۹۵۱ تولید شد و با نام پرکاشن باس (Precision Bass/P-Bass) شناخته شد. این ساز از روی مدل گیتار الکتریکی محبوب Telecaster از برند Fender ساخته شد. اگرچه طی چند دهه تغییراتی جزئی روی آن انجام شده، اما P-Bass هم‌چنان محبوب است. برخی از برجسته‌ترین نوازندگان این ساز:

«جیمز جامرسون» نوازنده‌ی افسانه‌ای سبک Motown
«دونالد -داک- دان»، باسیست خانه‌ی Stax Records
«کارول کی»
«دیوید براون»، باسیست اولیه‌ی Santana، که P-Bass او در Woodstock برجسته بود.
«راجر واترز»، ترانه سرا و رهبر نظری گروه Pink Floyd
«آیرون میدن»، گیتاریست باس و ترانه سرای اصلی «استیو هریس»
باسیست ملکه: «جان دیکن»

استفاده از شکل گیتار، نگه داشتن و حمل کردن ساز را از سازهای بیس زهی موجود آسان‌تر کرد. اضافه کردن پرده‌ها نوازندگان بیس را قادر ساخت که کوک نواختن ر آسان‌تر از بیس‌های عمودی آکوستیک و الکتریک سازد. در حدود ۱۰۰ ساز از این سازها در طی این دوران ساخته شد.

در حدود ۱۹۴۷، پسر توتمارک، شروع به بازاریابی بیس مشابهی تحت عنوان برند سرنادر کرد. با این وجود اختراعات خانواده توتمارک موفقیتی در بازار بدست نیاوردند.

در دهه ۱۹۵۰، لئو فندر، با کمک کارمندش جورج فولرتن، اولین بیس الکتریک را با تولید انبوه آغاز کردند. فندر پایه‌گذار کمپانی ساخت سازهای الکتریکی فندر بود که برندهای رایج الکتریکی را از گیتارهای الکتریکی ساخت.

کمپانی Fender هم‌چنین به خاطر باس جاز خود، که برای اولین بار در سال ۱۹۶۰ معرفی شد، مورد توجه قرار گرفت. در این ساز، بر رجیسترهای میانی و بالایی نوازندگی باس تاکید می‌شد (در حالی‌که P-Bass به‌ خاطر بم بودنش معروف بود). این مدل، از گیتار الکتریکی Jazzmaster الگوبرداری شده است. اگرچه به نظر می‌رسید که هر دو مدل Jazzmaster و Jazz Bass بیشتر مورد توجه نوازندگان راک قرار بگیرند تا نوازندگان جاز، نام برخی از نوازندگان برجسته‌ی باس جاز را در زیر برایتان می‌آوریم:

«جاکو پاستوریوس»، نابغه‌ی جاز، راک و فیوژن که خصوصا به‌خاطر نوازندگی با باس‌های جاز بدون فرت شهرت داشت.
«فلی» (Flea) باسیست Red Hot Chili Peppers
«آدام کلیتون»، باسیست U2
«گدی لی»، خواننده و ترانه سرای Rush
«تیم کامرفورد» (معروف به Timmy C) از گروه

ساختار ساز گیتار بیس؛

بدنه‌های بیس از چوب ساخته شده‌اند، اگرچه مواد دیگری همانند گرافیت و مواد کامپوزیتی سبک دیگر نیز در ساخت بیس‌ها مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در حالیکه انواع مختلفی از چوب‌ها برای استفاده در ساخت بدنه، دسته (گردن) و صفحه پرده گیتار بیس مناسب هستند رایج‌ترین انواع چوب مورد استفاده همان چوب‌هایی هستند که در ساخت گیتار الکتریک استفاده می‌شوند؛ توسکا، زبان گنجشک، چوب ماهون برای بدنه؛ افرا برای دسته؛ رزوود (بلسان بنفش) یا ابونیت برای صفحه پرده استفاده می‌شوند. با وجودیکه این استانداردهای سنتی رایج‌ترین هستند، بنا به دلایل تونال و زیبایی سازندگان ساز عموماً از انواع مختلف چوب‌ها برای ساخت گیتارهای مختلف استفاده می‌شود.

سایر گزینه‌های طراحی شامل پرداخت‌ها همانند لاک الکل، واکس و روغن؛ طراحی‌های مسطح و دارای انحناء، سازهای سفارشی طبق سفارش مشتری؛ بیس‌های بدون سر دسته که گوشی‌هایی در خرک ساز دارند (به عنوان مثال طراحی‌های اشتینبرگر و هوهنر) و مواد مصنوعی مختلفی همانند لوتیت (luthite). استفاده از مواد مصنوعی (به عنوان مثال بیس لب BassLab) اجازه استفاده از تکنیک‌های بی‌نظیر در طرحی همانند ریخته‌گری را در تولید شکل‌های پیچیده در بدنه ساز را می‌دهد. با وجودیکه بسیاری از بیس‌ها دارای بدنه‌های جامد هستند ولی می‌توانند محفظه‌های توخالی داشته باشند تا رزونانس را افزایش دهند یا وزن ساز را کاهش دهند. برخی بیس‌ها کاملاً با بدنه‌های توخالی ساخته می‌شوند که تن و رزونانس ساز را تغییر می‌دهند. گیتار بیس‌های آکوستیک دارای یک بدنه توخالی هستند که مشابه با گیتار آکوستیکی ساخته شده‌اند و معمولاً با پیزوالکتریک یا پیک‌آژهای مغناطیسی مجهز شده و تقویت می‌شوند.

ویژگی‌های ساز گیتار باس – بیس ؛

سازهای دست ساز توسط سازندگان ماهر سازها در دهه ۲۰۱۰ بطور فزاینده‌ای موجود بودند. مواد غیر بومی که در سازهای گران‌قیمت استفاده می‌شوند، شامل چوب‌هایی همانند بوبینگا، ونگه، اوانگکول، ابونیت یا گونکالو آلوس. کامپوزیت گرافیت در ساخت دسته‌های سبک استفاده می‌شود. چوب‌های غیر بومی در سازهای گران‌قیمت‌تر همانند کوکوبولو در بدنه یا لایه بالایی به دلیل رگه‌های جذاب موجود در آن، اوانکگ کول در ساخت دسته‌ها و ونگه یا ابونیت در صفحه انگشت‌گذاری. بدنه‌های بوبینگای جامد نیز برای کیفیت‌های تونال و زیبایی‎شناختی استفاده می‌شوند.

یکی از ویژگی‌های گیتار بیس‌های گران‌قیمت ساختار neck-through است. به جای ساختن بدنه از یک قطعه چوب (یا دو نیمه منطبق بر هم) و سپس اتصال دسته به یک پاکت (که طراحی bolt-on نامیده می‌شود)، بیس‌های neck-through در ابتدا با نصب دسته، که ممکن است از یک، سه، پنج یا تعداد بیشتری لایه‌های چوب در نوارهای عمودی که از طول صفحه انگشت‌گذاری بلندتر هستند، ساخته می‌شوند. برای این دسته‌ی دراز، بدنه به صورت دو بال متصل می‌شود که ممکن است آن هم از لایه‌های مختلفی ساخته شده باشد. تمام بیس سپس ماشینکاری و قالب داده می‌شود. برخی تبلیغات neck-through مدعیند این روش ساستین بهتر و تن (صدای) دلنشین‌تری نسبت به ساختار دسته bolt-on ایجاد می‌کند. در حالیکه ساختار Nech-through رایج‌ترین ساختار در بیس‌های گران قیمت دست ساز است ولی برخی مدل‌ها بیس‌های با تولید انبوه همانند سری‌های BTB ایبانز نیز ساختار nech-through دارند. ساختار دسته bolt-on لزوماً به سازی ارزان‌تر اشاره نمی‌کند؛ تقریباً تمامی طراحی‌های سنتی فندر هنوز از دسته‌های bolt-on استفاده می‌کنند که شامل سازهای گران‌قیمت با قیمتی هزاران دلاری هستند و برخی سازندگان ساز همانند سادوسکی بیس های bolt-on همچنین سازهای neck-through‌ می‌سازند.

تعداد پرده‌های نصب شده روی دسته گیتار بیس متغیر است. بیس‌های فندر اوریجینال دارای ۲۰ پرده هستند و گیتار بیس ها مابین ۲۰ و ۲۴ پرده یا مکان پرده هستند. سازهایی با ۲۴ تا ۳۶ پرده (۲ و ۳ اکتاو) نیز وجود دارند. سازهای دارای پرده‌های بیشتر توسط نوازندگان بیس که تکنوازی بیس دارند استفاده می‌شوند چرا که پرده‌های بیشتر به نت‌ها محدوده صدایی بالاتری می‌دهد. زمانیکه یک بیس تعداد بیشتری پرده دارد همانند ساز با ۳۶ پرده، بیس ممکن است برش‌های (cutaway) عمیق‌تری داشته باشد تا نوازنده بتواند به زیر و بمی بالاتر برسد. همانند گیتارهای الکتریک، بیس‌های پرده‌دار معمولاً دارای مارکرهایی روی صفحه انگشت‌گذاری و در کناره دسته هستند تا به نوازنده در یافتن مکان‌های نت‌ها و هارمونیک‌های مهم کمک کند. مارکرها پرده ۳ام، ۵ام، ۷ام، ۹ام و ۱۲ ام (که ۱۲ام اکتاو سیم باز است) و روی معادل های octave-up پرده سوم و بسیاری از مکان‌های اضافه که پرده‌های ساز برای آنها قرار داده شده‌اند. معمولاً یک مارکر برای مکان‌های پرده سوم، پنجم، هفتم، نهم استفاده می شوند و دو مارکر برای پرده دوازدهم.

دسته‌های گام بلند در بیس‌های لئو فندر- با طول گام (فاصله بین خرک و شیطونک) ۸۶۴ میلی متر، استانداردی برای گیتارهای الکتریک محسوب می‌شوند اگر چه سازهای با گام کوتاه ۷۶۲ میلی‌متر همانند هوفنر ۱/۵۰۰ «ویولن بیس» که توسط پول مککارتنی نواخته می شد و بیس موستانگ فندر نیز رایج هستند. سازهای با گام کوتاه برای نوازندگان بیس که دستان کوچک‌تری دارند و برای خردسالان و نوجوانان و مبتدیان مناسب‌تر هستند. با وجودیکه طول گام های ۸۸۹ میلی‌متر، ۹۰۲ میلی‌متر و ۹۱۴ میلی‌متر زمانی تنها در سازهای گران‌قیمت موجود بودند در دهه ۲۰۰۰ بسیاری از سازندگان این نوع طول گام‌های بسیار بلند را عرضه می‌کردند. این طول گام بلندتر تنش بیشتری درسیم‌ها ایجاد می‌کند که ممکن است تن (صدای) مشخص و عمیق روی سیم B پائین در سازهای دارای پنج و شش سیم (یا بیس‌های بدون کوک چهار سیمه) ایجاد کنند.

تفاوت گیتار باس – بیس و الکتریک

این دو گیتار از نظر ظاهری بسیار شبیه هم هستند ولی گیتار بیس بدنه‌ی بزرگتری دارد و دسته‌ی آن نیز بلندتر است. در هر دوی آن‌ها برای اجرا باید از آمپلی فایر استفاده کرد. از نظر صدا این دو گیتار باهم متفاوت هستند. و گیتار بیس از نظر تن یک اکتاو پایین‌تر از گیتار الکتریک کوک می‌شود.