آشنایی با ساز بادی ملودیکا / سازی با کلیدهای پیانو

موسیقی نو: ساز بادی ملودیکا (Melodica) سازی کوچک و سبک و از خانواده سازهای بادی زبانه دار و بسیار شبیه با هارمونیکا(ساز دهنی) است. صدا در این ساز از طریق دمیدن و همچنین فشردن دکمه های کیبورد تولید می شود. پولی‌فونیک یا چند صدایی بودن ملودیکا مهمترین تفاوت این ساز با سایر سازهای بادی است.

اگر چه ملودیکا سازی بادی است و قدمتی طولانی ندارد اما در مدت زمان کوتاهی در بین مردم و موزیسین های زیادی در دنیا قرار گرفته است. همچنین این ساز مانند پیانو توسط کلید نواخته می شود به همین دلیل با نام های مختلف از جمله پیانو بادی در دنیا شناخته شده است. از مشهورترین نام های این ساز پیانیکا، هارمونیکای کلیدی، ملودی هورن، ملودیون، تریولا، دیامونیکا، پیانتا، کالویتا و… را می توان نام برد.

از خصوصیت ملودیکا می توان به سبک و قابل حمل بودن آن اشاره کرد و همچنین حجم صدای تولید شده توسط آن بین دو تا سه اکتاو می باشد.

تاریخچه ساز ملودیکا

اولین بار ملودیکا در کشور ایتالیا توسط فردی به نام آندری بورل، ساخته شد و در سال ۱۹۵۰ میلادی کمپانی هونر شکل مدرن این ساز را ساخت که در واقع فرم امروزی این ساز است.
در ۱۹۶۰ ملودیکا توسط استفان مایکل ریش که یک آهنگساز مینیمالیست بود در قطعه ای بنام ملودیکا مورد استفاده قرار گرفت. همچنین فیل مور در آلبوم همین حالا برای اولین بار ملودیکا را به کار گرفت. بعدها نوازنده برزیلی هرمتو پاسکول ملودیکا را همراه با آواز خواندن استفاده کرد. استفاده ملودیکا توسط نوازنده ای به نام آگوستوس پابلو باعث شهرت هر چه بیشتر این ساز شد. در بین کشورها در جامائیکا این ساز از طرفداران زیادی برخوردار بود و سازی محبوب در میان مردمانش به شمار می رفت.
بعدها با گسترش این ساز طرفداران بسیاری را در سر تا سر جهان به خود اختصاص داد و همچنان علاقه مندان زیادی در بین موزیسین ها چه تک نوازی، همنوازی و همراه با ارکستر پیدا کرد.
پیانیست معروف ایرانی سامان احتشامی از اولین افراد بود که در ایران از این ساز استفاده کرد.
امروزه این ساز با توجه به سبک بودن و ساختار جذابی که دارد طرفداران زیادی را در بین هنرجویان ایرانی پیدا کرده است.

شکل های امروزی آن توسط کمپانی معروف هوهنر که سازها و ادوات موسیقی همچون هارمونیکا را می سازد ، در سال ۱۹۵۰ ساخته و تولید گردید. هر چند نمونه ی ابتدایی تر آن در اوایل قرن ۱۹ میلادی در ایتالیا ساخته شد. ملودیکا برای نخستین بار توسط آهنگساز مینیمالیست ایتالیایی استفان مایکل ریش در سال ۱۹۶۰ در قطعه ای بنام ملودیکا ۱۹۶۶ مورد استفاده حرفه ای قرار گرفت. از زمانیکه موسیقدان جامائیکایی آگوستوس پابلو در سال ۱۹۷۰ در قطعاتش از ملودیکا استفاده نمود این وسیله به سرعت به سازی محبوب و پرطرفدار در کشور جامائیکا و همچنین گروه های رگا تبدیل شد.

اجزا و ساختار ساز ملودیکا

این ساز بادی دارای کلیدهایی است است که در پیانو با نام کلاویه شناخته می شود و به آن کیبورد نیز گفته می شود. این ساز دارای مخزن هوا و یک نی است که به دهانه ساز متصل می شود.
به طور کلی اجزای ساز ملودیکا شامل:

• لوله
• سرساز یا قمیش
• کیس
• بدنه پلاستیکی
• صفحه زبانه ها
• کیبورد
  است.
  جنس این ساز پلاستیکی و در برخی موارد چوبی است. سازی سبک کمتر از یک کیلو و دارای حدودا ۳۷ کلید است.

انواع ملودیکا

ملودیکا دارای محدوده صوتی متفاوت است که گستره صوتی آن دارای حجم صدای دو تا سه اکتاو است. با توجه به محدوده صوتی ساز شکل ظاهری آن نیز متفاوت است و دارای انواع زیر است:

ملودیکای سوپرانو و آلتو: این مدل نسبت به انواع دیگر صدای قویتر و نازکتری دارد. طوری طراحی شده است که روی کیبورد دست چپ کلیدهای سیاه و دست راست کلیدهای سفید را حرکت می دهد.

ملودیکای تنور: این نوع ملودیکا دارای صدای پایین و بم تر نسبت به ملودیکای سوپرانو و آلتو است. کیبورد توسط دست راست نواخته می شود و دست چپ شاسی پشت ساز را نگه می دارد. در واقع تنور با اضافه شدن لوله ای به ملودیکا و توسط دو دست نواخته می شود.

ملودیکای باس: باس کاربردی و رایج تر در بین نوازندگان حرفه ای است که می توان با آن صداهای زیر و بم کامل را اجرا کرد. این نوع از ملودیکا از قیمت بالایی برخوردار است.

آکوردینا: از جنس فلز است اما نوع چوبی آن نیز موجود است. از آنجا که کیبورد آن شبیه آکاردئون کروماتیک است و مانند آن عمل می کند به ملودیکای آکوردینا معروف است.

نحوه نواختن ملودیکا

ملودیکا که سازی بادی است همانند هارمونیکا(ساز دهنی) و پیانو عمل می کند. با توجه به ساختار آن که شامل لوله پلاستیکی و کیبورد است، با فشردن کلیدها و فوت کردن در لوله دهنی جریان هوا موجب ارتعاش زبانه ها می شود و صدا و نت تولید می کند. هوا از طریق لب نوازنده به سمت کلید ها حرکت می کند. بم یا زیر بودن صدا به حجم هوا و میزان لرزش سیم ها بستگی دارد.
برای نواختن نوازنده با توجه به انواع ساز از یکی از دست ها برای نگه داشتن ساز و از دست دیگر برای نگه داشتن کلاویه ها که در پشت ساز قرار دارند استفاده می کند.
این ساز را هم به حالت ایستاده و هم به حالت نشسته می توان نواخت. ملودیکا اگر چه شبیه ساز دهنی است اما زیر و بم کردن نت ها در آن نسبت به ساز دهنی سخت تر است.
با فوت کردن در لوله ای که در این ساز قرار دارد و خروج هوا از دکمه هایی که در ساز در نظر گرفته شده است، صدا تولید می شود.
در واقع در سمت چپ این ساز دهانه ای برای وارد کردن هوا موجود است که با فوت کردن در آن صدا تولید می شود همچنین در سمت چپ هم دکمه ای برای خروج هوا موجود است. این دکمه هنگامی که ساز به سمت پایین قرار می گیرد فشرده می شود.