آشنایی با بم تار یا تارباس / ساز ایرانی

 موسیقی نو: ساز بم تار یا تارباس، سازی است شبیه تار که معمولاً دستهٔ آن چند سانتی‌متر بلندتر و کاسه طنینی آن اندکی پرحجم‌تر از تار است.

بنا بر اسناد موجود استاد کلنل علی نقی وزیری مجموعه ای از چند تن ساز را ابداع کرده وبه سازندگان ساز سفارش ساخت آن را داده است که در آن میان می توان به ساز (تار باس ) و (تار سوپرانو ) اشاره داشت. تار سوپرانو از گردونه حذف و تارباس به عنوان عضوی پذیرفته شده ، توسط نوازندگان به هیئت مجموعه سازهای ملی ایران در آمد.

کلنل وزیری چهار نوع صدا دهی برای تار ابداع کرده که از بین آنها بم‌تار هنوز هم به کار می‌رود. این ساز سه رشته سیم دارد که قطر آنها از سیم‌های متعارف تار بیشتر است. بم‌تار مانند تار با فواصل چهارم و پنجم کوک می‌شود. از تفاوت‌های عمده بم‌تار با تار صدای آن است که یک اکتاو بم‌تر از تار است. معمولاً پوست روی نقاره برداشته می‌شود و برای نوازندگی آن از مضراب‌هایی با جنس شاخ یا استخوان استفاده می‌شود.

کلنل علی نقی وزیری

این ساز فقط سه عدد سیم دارد و صدادهی تارباس یک هنگام (Octave) بم تر از تار معمولی است. در واقع ساختمان بم تار با تار یکی است، با این تفاوت که با برداشتن پوست نقاره تار (کاسه ی کوچک) و تعویض سیم های آن و استفاده از سیم های بم گیتار و یا ویولن سل یا عود صدا دهی بم تری را ایجاد میکند. نقش این ساز همان نقش سازهای باس ارکستر است و در بسیاری موارد از آن به عنوان سازی پایه ای و مهم در موسیقی های گروهی ایرانی و ارکسترال استفاده میشود. تارباس با مضرابی از جنس پلاستیک یا شاخ حیوان نواخته می شود. صدای تک نوازی آن خیلی جذاب نیست ولی در گروه نوازی کاربرد فراوان دارد. در تارباس فقط صداهای بم مورد نیاز است. به همین دلیل روی بخش نقاره، همانند تار پوست نمی اندازند و این قسمت غالباً به صورت خالی دیده می شود. برخی نیز برای زیبایی، روی آن را با یک توری نازک می پوشانند. برای جلوگیری کردن از صدای جیر جیر سیم ها از استفاده ی مضراب تار برای نواختن این ساز خود داری میشود و معمولا از زخمه های پلاستیکی یا شاخ یا پیک گیتار استفاده میشود.وسعت صدا دهی سالم این ساز حدودا دو اکتاو است و کوک آن نیز از قوانین کوک تار پیروی میکند. تارباس در سال های اخیر غالباً در کنار عود، بخش باس موسیقی های معاصر ایرانی را می پوشاند.